________________
સિદ્ધાંત પણ મહત્વનું છે. આ અનાક્રમણ એટલે પિતાના સાર્વભૌમત્વના ભોગે ચૂપ રહેવું એ નથી. જ્યાં સતત ઉપેક્ષા સાર્વભૌમત્વની થતી હોય અને અંતે પ્રતિષ્ઠાનો સવાલ ઊભે થતો હોય તે ભારતે દીવ-દમણ-ગોવામાં લીધેલાં પગલાં એ વ્યાજબી છે. જે ભારત એ પગલાં તાત્કાલિક ન લેત તે ત્યાં ભારતને કેવળ ધીખતી ધરા જોવા મળત.
પંચશીલની આ અનાક્રમણ નીતિની અસર વિશ્વસંસ્થા ઉપર જમ્બર થઈ છે અને ગૃહયુદ્ધોને બાદ કરતાં પરસ્પર દેશની લડાઈ ઓછી જોવા મળે છે.
(૫) આંતરિક ડખલ નહીં : એક રાષ્ટ્ર બીજા રાષ્ટ્રની આંતરિક બાબતમાં ડખલ ન કરે એ પાંચમો સિદ્ધાંત છે. ભારત પિતાના એ સિદ્ધાંત ઉપર અડગ છે અને જ્યાં ગૃહ-વિગ્રહમાં એવી વાતો બીજા દેશમાં જુવે છે તેને તટસ્થ રીતે ખુલ્લી પાડે છે. એના કારણે ભારતને ઘણું શેષવું પડે છે. જગતની બે અશક્ત શકિતઓ વચ્ચે તટસ્થ છતાં એણે પિતાનું ગૌરવ ભર્યું સ્થાન જમાવી રાખ્યું છે એજ અહીંની રાજ્ય સંસ્થા કોંગ્રેસના માર્ગદર્શનની ભવ્ય સિદ્ધિ છે.
ચીને પંચશીલને માન્ય રાખ્યું અને હવે તે ભારતની સીમાને પચાવી બેસવા પ્રયત્નો કરી રહ્યું છે. ભારતના સામ્યવાદીઓમાં પણ તકવાદીઓ, તોફાનવાદીઓ અને ગૂંડાતો પેસી ગયાં છે. ત્યાં પણ ચીનના પ્રશ્ન અંગે મતભેદ ચાલે છે. પણ દરેક દેશના વાસીઓએ આવા લોકોને ઉત્તેજન આપવું ન જોઈએ. જગતને શાંતિ માટે માર્ગદર્શન :
આવા સુંદર પાંચ સિદ્ધાંતો પંચશીલ રૂપે પંડિતજી જગતને કઈ શક્યા. તેની પાછળ તપ-ત્યાગ વડે ઘડાયેલ તેમનું જીવન છે અને તપ-ત્યાગ વડે ઘડાયેલી સંસ્થા કોંગ્રેસની નેતાગીરી છે. એ જ કારણે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
