________________
રશિયાએ જે વાત પકડી તેમાં ફીડમ ફેમિલી ફડ અને ફેઈથ હેવાં જોઈએ તે વાત આવી પણ ધર્મભાવના જે હેવી જોઈએ તે ત્યાં નથી. ભારતના જે કોઈ કુટુંબ સંસ્થા ત્યાં નથી. કુટુંબ છે તે સંયુકત ભાવનાશાળી કુટુંબ નથી. ભોગપ્રધાન કુટુંબે છે. બાળક મોટો થાય એટલે જુદો થઈ જાય. તે ઘર માંડે. પણ કુટુંબ ન હોય. કુટુંબ હોય તે ત્યાં નગર વ્યવસ્થા ન મળે અને કુટુંબવાત્સલ્ય કે નગર વાત્સલ્ય અગર તે વિશ્વાસભ્ય તો એ છું જ જોવા મળે.
જિસસ ક્રાઈસ્ટને એ લે કે ખીલા ભેંકે છે અને જિસસ તેમના માટે પ્રાર્થના કરે છે કે “ હે પ્રભુ! તું એમને માફ કરજે !” એવા ધર્મવાળા દેશના લોકોએ હીરોશીમા અને નાગા સાકી જેવાં શહેરોને બબ વર્ષોઠાર નાશ કર્યો પણ ધર્મનું નૈતિક દબાણ ત્યાંયે આવ્યું અને આજે જગતના પ્રશ્નો ઉકેલવા માટે શાંતિમય વાટાઘાટો કરવા દબાણ આવ્યું છે.
ધર્મ–સંસ્થા તરીકે સાધુ સાધ્વીઓ કે ગમે તેવા સેવકો રાજકારણથી અલગ ન રહી શકે. તેમણે એની સાથે અનુબંધ જેડ જ પડે. જે લોકોને ધર્મ પમાડે છે–સુધારવે છે તેમના શાસન અંગે એટલે કે રાજ્ય અંગે ઉદાસ ન રહી શકાય.
ભારતમાં બ્રિટીશરો આવ્યા અને ગયા એમાં આપણે શું ? એમ કહીને બેસવું એ ઉપયુક્ત નથી. બ્રિટીશરો આવ્યા તેમાં આપણુ માટે સારી વાત એ કે પરદેશ સાથે સંબંધ વધ્યા. આપણે આઝાદ થયા. આપણે ઇતિહાસ-સંસ્કૃતિ બહાર વખણાવા લાગ્યા અને આપણી અહિંસક નીતિએ જગતને યુદ્ધ વગર શાંતિએ વાતે કરતાં શીખવી દીધુ છે. રંગભેદની જબર નીતિ હોવા છતાં ભારત રાષ્ટ્રસમૂહના સભ્ય તરીકે પોતે અને બીજા રંગીન દેશને રાખી શકર્યું અને દક્ષિણ આફ્રિકાને ખસી જવું પડ્યું. એનું કારણ એક તો આ દેશમાં અહિંસાનું જે ખેડાણ થયું છે તે છે, અને બીજું કારણ ગાંધીજી અને ગાંધીજી પછી જવાહરલાલજીની વિશ્વના રાજકારણને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
