________________
છે કે સમયજ્ઞ જૂનામાં જૂને છે. આ સામનો છોડ. મનવત પર્વત ઉપર ઊગતું હતું એમ લખ્યું છે -સેમ
ડર નેત૨ ઃ મનવત પર્વત હિમાલયમાં આવ્યો છે એમ મહાભારતમાં સ્પષ્ટ ક છે. “હે સોમ! આ સાત નદીઓ તારી હેવાથી તારી આજ્ઞાથી વહે છે. ” ( વે.) વળી એક ઠેકાણે તેમને હિન્દુમાતરમ્ “સિંધુની માતા ” કહેવામાં આવ્યું છે.
સમયજ્ઞ અને ઈદ્રનાં પરાક્રમો સરસ્વતી નદીની ચારે દિશામાં આર્યોના પૃથ્વી ઉપરના નિષ્ક્રમણ સાથે ગયાં હતાં, અને તે સંસ્થાનામાં પણ સમયજ્ઞ ચાલુ રહ્યો હતો. તેમને છોડ આર્યાવર્તમાં જ ઊગતો હતો. તે સિવાય અન્ય દેશમાં તે. ઊગ્યાને કોઈ ઠેકાણે ઉલ્લેખ નથી. યુરોપ, મધ્ય એશિયા કે ઉત્તર ધ્રુવ પાસે તે ઊગ્યાનું કોઈ પણ પ્રકારે જણાતું નથી. હવે પ્રશ્ન એ થાય છે કે, તેમ હોય તો આર્યોનાં તે પ્રદેશોમાં સંસ્થાને હતાં તે ત્યાં સોમ કયાંથી લાવવામાં આવતે ? વેદમાં સમયજ્ઞ સતત સે રાત્રિ સુધી કર્યાનું લખેલું છે એટલે તેવી સતત રાત્રિએ ઉત્તર ધ્રુવના પ્રદે. શમાં જ શકય હતી. ઉત્તર ધ્રુવને આને નિવાસ તે નિર્વિવાદ હતો જ; પણ તે સંસ્થાન તરીકે, તેઓનું આદિવતન તે હિંદુસ્તાન જ હતું. સેમ વગર આને ચાલે એમ જ ન હતું એટલે તેમને મેટા વેપાર ચાલતો હતો અને તે વેચાતે અને ખરીદા હતા. ડગવેદના અતરેયબ્રાહ્મણમાં તેમને લાવવાની ક્રિયા તેમ જ તેના કવિShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Burnatumaragyanbhandar.com
