________________
૨૪૪
શુભસંગ્રહ-ભાગ ચેાથ.
કદ ૬ ફીટ સે કમ નહીં. ઉચે, લંબે, વિશાલ શરીર, લાલ મુંહ; ખૂની આંખેં ઔર મૈલે લંબે બાલ, જિન પર ઢીલીઢાલી પગડી બંધી હુઈ. પઠાન હમારે લિયે કઈ નઈ ચીજ ન થી. સારે સીમાપ્રાંત કા ચક્કર લગા ચૂકને કે કારણ પઠાન એક સાધારણ આદમી જ્ઞાત હતા થા. ઉસકી કર્કશ ધ્વનિ હમારે લિયે સામાન્ય હે ચૂકી થી. હમ ખબર દેખને કે ઉત્સુક છે. વહ ખેંબર, જહાં કેવલ રેલ ઔર મોટર કી સડકે પર બ્રિટિશ લોગે કી હુકુમત હે, જહાંકે મૈદાન બ્રિટિશ લાલ રંગ સે રંગે હુએ નહીં, જહાંકે આદમી અંગરેજે કી વિશ્વવિજયિની સેનાઓ કી કઈ પરવા નહીં કરતે.
ગાડી ચલી, ઇસ્લામિયા-લેજ-સ્ટેશન ગુજરા, ઔર હમ લોગ જમરૂદ પહુંચ ગએ. યહ એક ટીસી બસ્તી હૈ, ડેસે પઠાને કે મકાન હૈ ઔર એક પુરાના પકકા કિલા હૈ, જહાં આજકલ બ્રિટિશ સેના ઔર અફસર લોગ નિવાસ કરતે હૈ. યહ સ્થાન પેશાવર છાવની સે ૧૧ મીલ દૂર હૈ. યહાં બ્રિટિશ ભારત સમાપ્ત હે કર “ગેર ઇલાકા ” શુરુ હો જાતા હૈ. ઇસકે આગે ન અંગરેજે કા રાજ્ય હૈ ઔર ન અફગાનિસ્તાન કા. કહને કે યહ ઇલાકા ભી બ્રિટિશ લેગાં કે અધીન હૈપર વસ્તુતઃ યહાં સ્વતંત્ર પઠાન જાતિ વિના કિસી કી અધીનતા સ્વીકૃત કિયે રાજ્ય કર રહી હૈ. બ્રિટિશ લાગે કે ટેકસ દેના દૂર રહા, ઈને લોગ કે અંગરેજો કી તરફ સે પ્રતિવર્ષ લાખ રૂપિયા રિસ્વત કે રૂપ મેં દિયા ગયા હૈ.
જમરૂદ પહુંચ કર હમને અદ્દભુત દશ્ય દેખા. સેકડે પઠાને ગાડી પર ચઢને કે લિયે આએ. સબકે કં પર બંદૂક આર કમર મેં ગલિયાં કી પેટી, કમર મેં દીન તરફ પિસ્તૌલ. બાલક હ, વૃદ્ધ હો યા જવાન હે, સબકી યહી અવસ્થા થી. સબ-કે-સબ બંદૂકે ઔર પિસ્તૌલ સે સુસજિજત થે. હમ-ભારતીય લોગ, જિનસે હથિયાર છીન લીએ ગએ હૈ, જિનકે લિયે અસ્ત્ર રખના ગુન્હા હૈ, યહ દશ્ય દેખ કર ચકિત હો રહે છે. કૌતુહલ સે હમ લોગ જમરૂદ કા દૃશ્ય દેખને કે લિયે નીચે ઉતર ગએ. વાપસ આએ તો દેખા, હમારા ડબ્બા પઠાને સે ભરા હુઆ હ. કિસીકે પાસ ટિકટ નહીં. યહાં કેઇ ટિકટ લેને કી આવશ્યકતા નહીં સમઝતા, સબ સ્વરાજ્ય હૈ, યથેષ્ટ કામ હૈ. ટિકટ-ચેકર તીન સિપાહિ કે સાથ રખ કર ટિકટ દેખતા હૈ, પર પઠાન કા કુછ નહીં બિગાડ સકતા. હમ લોગ ગુરુકલ કે રહનેવાલે થે, સબમેં સ્વાધીનતા કી ભાવના થી, અપને સ્થાને કા ઇસ તરહ છિનના ન સહ સકે; પર આઠ નિઃશસ્ત્ર આદમી ઇન વીસ બંદૂકે ઔર પિસ્તૌલવાલે ભયંકર મનુષ્ય કો કયા કરતે ? અપની અસમર્થતા કા એસા અનુભવ પહલે કભી ન હુઆ થા. આખિરકાર વૈધ ઉપાયે કા અવલંબન કરના નિશ્ચિત કર
માર કે પાસ ગએ. ઉસસે શિકાયત કી પર વહ ભી ક્યા કરતા ? ઉસને ઉત્તર દિયા“બાબુ સાહબ! યે લોગ તે અગર ફસ્ટ કલાસ મેં ભી બૈઠ જાવેં, તો હમ ક્યા કર સકતે હૈ ? ઇન પર હમારા યા વશ ચલ સકતા હૈ ? જિસકી લાડી, ઉસકી ભેંસ.” યહાં ન હમારી ચલી
ઔર ન બ્રિટિશ રાજકર્મચારિયોં કી. અ૫ની અસમર્થતા ઔર શક્તિહીનતા કા અનુભવ કરતે હુએ હમ ચૂપ-ચાપ દૂસરી ગાડી મેં જા બેઠે.
જમરૂદ સે ડેઢ મીલ દૂર પહાડ શુરૂ હો ગયે. હમારી ગાડી ઘૂમતી હુઈ પહાડે કે બીચ મેં હે કર જાને લગી. કુછ દૂર ઇસ તરહ ચલે કિ “શાદી બાગિયાન” નામક સ્થાન આ પહુંચા. યહીંસે પૈબર પ્રારંભ હો જાતા હૈ. ચારે તરફ ઉંચે ઉંચે પહાડ હૈ. પહાડ બિલકુલ સખે, ગજે ઔર ભદ્દે હૈ. હરી પત્તી કે નામ તક નહીં. બસ, મિટ્ટી, પથ્થર ઔર ચટ્ટાને કે હેર-કે સિવા ઔર કુછ નહીં. ભયંકરતા કી સાક્ષાત મૂર્તિ હૈ જૈસે ડરાવને યહાં કે આદમી હૈ, વૈસે હી પહાડ. કહીં–કહીં નુકીલે પથ્થર સે ભરે હુએ નાલે આ જાતે હૈં. ભારત કી રક્ષા કરને કે લિયે યે પહાડ નિસંદેહ ભયંકર દીવારે હૈ, જિન્હેં લાંઘ કર ઇસ સુંદર દેશ મેં પ્રવેશ કરના આસાન નહીં. ઇસી તરહ કે પહાડ સારે સીમા–પ્રદેશ મેં ઉત્તર સે દક્ષિણ ઔર પૂર્વ સે પશ્ચિમસબ તરફ ફેલે હુએ હૈં. ખબર કા દરો ઇહીં દુર્ગમ પહાડે કે બીચ મેં બના હુઆ પ્રાકૃતિક માર્ગ હૈ. શાદી બાગિયાન સે પૈબર કા ઈલાકા શુરૂ હો જાતા હૈ; પરંતુ અભી યહ માર્ગ બહુત
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com