________________
૮૮
શુભસંગ્રહ-ભાગ ત્રીજો ભારત કે કઇ પ્રોં ઇસી આંદોલન કે પ્રચાર કે સંબંધ મેં ભ્રમણ કરને કા અવસર મિલા હૈ. ઈસ સમય ભી પ્રાયઃ બંગાલ કે આંતભંગ મેં ઘૂમતા રહતા . ઇસ લિયે મેં અપને અનુભવ સે કહ સકતા હૂં કિ બંગપ્રાંત મેં વિધવાઓં કી જૈસી દુર્દશા છે, વૈસી ઉત્તરભારત કે અન્ય કિસી પ્રાંત મેં નહીં પાયી જતી.
બંગાલ ઇસ સમય ૨૫ લાખ સે ઉપર હિંદુ વિધાર્યો છે ઔર ઇનમેં સે જીનકી આયુ ૨૫ વર્ષ સે કમ હૈ, ઉનકી સંખ્યા ૨ લાખ કે લગભગ છે. ૧૯૨૧ કી મનુષ્યગણના કે અનુસાર ઇસ પ્રાંત કી એકસો સ્ત્રિયોં મેં પચીસ સે અધિક હિંદુ વિધવાયે હૈ, યૂ તે સભી જગહ વિધવાઓ કે અપને સંબંધિદ્વારા કોઈ પ્રકાર કે કષ્ટ પહુંચાયે જાતે હૈ; પર ઈસ પ્રાંત મેં કંઈ પ્રથાર્ચે બડી વિચિત્ર છે. જેસે કિ વિધવા કા સિર મુડવા દેના, ઉસે એક સમય હી ભેજન દેના, ગૃહસ્થ કા સારા ભાર ઉસીકે સિર ડાલ દેના ઈત્યાદિ. કઈ વાર ઉન્હેં ઘર સે તીર્થયાત્રા કે બહાને બાહર લે જાકર છોડ દિયા જાતા હૈ યા વે સ્વયં ઈન અસહ્ય યાતનાઓ સે દુઃખિત હોકર, ઘરે સે ભાગ જાતી હૈ. ઇસી લિયે બંગાલમેં નારી નિર્યાતન ઔર નારી ઘર્ષણ કે લજજાસ્પદ મામલે મેં પ્રતિદિન સુનને કે મિલતે હૈ. યહી કારણ હૈ કિ બંગાલ પ્રાંત કી હી વિધવા અને અધિકાંશ યુવતી ઔર કઈ ઉચ્ચકુલ કી હૈ, બનારસ, વૃંદાવન, મથુરા, હરિદ્વાર ઔર ઋષિકેશ તક દીન-હીનાવસ્થા મેં ભટકતી મિલતી હૈ. ઇનમેં કઈ ગુંડે કે અડે ચઢ દુ:ખ ભોગતી હૈ. યહી કારણ હૈ કિ યદ્યપિ બંગાલ મેં મુસલમાને કી સંખ્યા એકસો મેં પપ ઔર હિંદુઓં કી સંખ્યા ૩૮ હૈ, પર મુસલમાને મેં વેશ્યાયે ૧ હજાર સ્ત્રી પીછે ૯ હી હૈ ઔર હિંદુઓ મેં વેશ્યા ૧ હજાર પીછે ૩૧ હૈ. સિર્ફ કલકત્તા મેં હી ૫૦ હજાર સે ઉપર હિંદુ વેશ્યા હું, જનમેં અધિકાંશ વિધવાયે હૈ ઔર કઈ તો ઉચકુલ કી હૈ. કલકત્તા મેં રહતે હુએ હમેં એની ધટનામેં ભી સુનને કે મિલતી જહાં પર માતાપિતા વા સાસસસુર અપની વિધવા પુત્રિય વા પુત્ર-વધૂ સે જબર્દસ્તી વેશ્યાવૃત્તિ કરવાતે હૈ'. અભી હાલ કી બાત હૈ કિ સોનાગાછી (કલકત્તા કા વહુ ભારી મુહલ્લા જહાં વેશ્યાઓ કો અડ્ડી હૈ) સે એક સજજન વિધવાવિવાહસહાયક સભા કે કાર્યાલય મેં આયે ઔર કહને લગે કિ ઉનકે પડોસ મેં એક ઉચ્ચ કુલ કી યુવતી બંગાલી વિધવા હાલ હી મેં બાહર કે કિસી ગાંવ સે પેશ કે લિયે બિઠાઈ ગઈ હૈ: પર વહ ઇસ પાપાચાર સે ધૃણા કરતી હૈ ઔર વિવાહ કરના ચાહતી હૈ. આપ ઉસસે મિલકર સબ ઉચિત વ્યવસ્થા કર દે, હમ એક ઔર વયેવૃદ્ધ સજજન કે સાથ લેકર સોનાગાછી–ઉસી સ્થાન પર પહુંચે ઔર ઉસ અભાગિની બહિન સે બાતચીત કી. ઉસકી આયુ ૧૦ વર્ષ સે અધિક નહીં થી. જાતિ સે કાયસ્થ. વહ ૧૦ વર્ષ કી અવસ્થા મેં વિધવા હુઈ થી ઔર ઉસકા વિવાહ ૮ વર્ષ કી આય મેં હુઆ થા. ઉસકે માયકે મેં કોઈ નહીં થા, ઈસ લિયે વહ તબ સે સસુરાલ મેં હી થી. કુછ દિન હુએ ઉસકી સાસ ઉસે કલકત્તા મેં યહ કહ કર લાયી કિ કિસી સંબંધી સે મિલના હૈ ઔર સ્ટેશન સે સીધા ઇસ મુહલે મેં આ કર ઉસે બિઠા દિયા. ઉસને બડે હી કરણ-જનક શબ્દ મેં કહા કિ “મેરી સાસ ઔર મેરા સસુર જબર્દસ્તી ઈસ જઘન્ય કર્મ મેં પ્રવૃત્ત હોને કે લિયે લિયે બાધિત કર રહે છે. મેરી સાસ કહતી હૈ કિ હમ તુઝે ઇસી લિયે ૬ વર્ષ સે પાલ રહે થે ઔર ખિલા પિલાકર મોટા કર રહે થે, તાકિ જવાન હોકર તૂ હમારે કામ આવે. અબતક હમને તુઝે પાલા; અબ તૂ હમેં પાલ.” ઉસ દેવી કી ઇસ અસહાયાવસ્થા કે દેખકર મેરી આંખે મેં આંસૂ આ ગયે ઔર સાથ હી ઉસ બુઢિયાપર ક્રોધ આયા, જે અપની બહુ કે ઇસ પ્રકાર પાપમાર્ગ પર ચલને કે લિયે બાધિત કર રહી થી. હમને ઉસકી સાસ કો બુલાયા. ઉસે હર પ્રકાર સે સમઝાયા ઔર કહા કિ વેશ્યાવૃત્તિ કી અપેક્ષા તુમ ઇસકા પુનર્વિવાહ કર દે તે યહ લડકી બહુત સુખી રહેગી. બુઢિયા ને કહા કિ અગર વહ ઇસકા પુનર્વિવાહ કરેગી તો લોગ ઉસે જાતિ સે બાહર નિકાલ દેગે. ઇસ લિયે વહ ઉસકા પુનર્વિવાહ કભી નહીં કરેગી. ઇસ પ્રકાર કી ઘટનાયે પ્રાયઃ દેખને ઔર સુનને કા અવસર હમેં મિલતા રહતા હૈ, પર ઉન્હે યહાં લિખકર હમ પાઠકે કા અધિક સમય નહીં તેના ચાહતે: પરંતુ નિઃસંદેહ યહ હમારી ગિરાવટ કા જતા જાગતા નમૂના છે.
હમારે પાઠકેમેં સે બાઁ ને ૬ માસ ઔર ૧ વર્ષ આયુ કી હિંદુ-વિધવાઓ કે વિષય મેં સુના તો હોગા પર અપની આંખ સે દેખને કા અવસર બહુત કમ કો મિલા હોગા. બંગપ્રાંત મેં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com