________________
ગાલ કી વિધવાએ
કા
ઇન શિશુ-વિધવાએ કી સખ્યા ભી કમ નહીં હૈ. ગત માસ મુઝે જાસેાર જીલા મેં દૌરા કરતે હુયે એક ગ્રામ મેં ઐસી ી વિધવા દેખને કા અવસર મિલા જીસકી આયુ . ઇસ સમય છ વ કી થી; ઔર જો ૬ માસ કી આયુ મે' વિધવા હુઈ થી. કુછ વર્ષ પૂઇસ પ્રાંત મેં યહ પ્રથા થી ઔર અબ ભી ઇસકે ચિહ્ન કહીં કહીં પાયે જાતે હૈં-કિ જળ કાઇ કુલીન બ્રાહ્મણ મરણાસન્ન હાતા થા તે! ઉસ ગાંવ કે અન્ય કુલીન બ્રાહ્મણ અપની ૬ માસ, ૧ વર્ષી, ૨ વર્ષી ત્યાદિ આયુ કી દૂધમુહી બાલિકાઓ કે ગેાદી મેં લે ઉસ મરણેાન્મુખ બ્રાહ્મણ કી ચારપાઇ કે ચારાં એર માકર ઔર ઉસી બ્રાહ્મણદેવતા (?) કે હાથ મેં ઉસ ગાદી કી બચ્ચી કા હાથ દેકર વિવાહ કર દેતે થે. કુછ ઘર કે બાદ વે બ્રાહ્મણ મહારાજ તે પચત્વ કા પ્રાપ્ત હૈ। જાતે થે; પર ઉનકે પીછે દનાં ગાદ મે' ખેલતી બાલિકાઓ કે મસ્તક પર કઠોર વૈધવ્ય કે ચિનૢ લગા દિયે જાતે થે. ઔર દિ સંયેાગવી વહુ અલ્પવયસ્કા ખાલિકા વડાં ઉપસ્થિત નહીં કી ન સકતી તો ઉસકે પ્રતિનિધિસ્વરૂપ કદલીદલ, તુલસીદલ વા બિલ્વપત્ર કે સાથ હી કુલીન બ્રાહ્મણ કા વિવાહ હા જાતા થા; ઔર ઉસકે મૃત્યુ પ્રાપ્ત હોતે હી વહુ ખેચારી અનન્તન ખાલિકા સારી આયુ કે લિયે વિધવા બના દી જાતી થી. ફિર એસી વિધવાએ કે! બ્રહ્મચારિણી બને રહને, અરિચિત, અનજાન ઔર કલ્પિત પતિ કે ચરણાં મેં શ્રદ્ધા રખતે હુયે સંયમપૂર્વક જીવન વ્યતીત કરને, જપ-તપ ઉપવાસ-નિયમ-વ્રત ઇત્યાદિ પાલને, સિર મુંડવા દેને, ગંદે વસ્ત્ર પહિનને ઔર એક સમય ભેજન કરને કે લખે લ’એ ઉપદેશ દિયે જાતે હૈ...ઔર દિ નર્ક સંરકાં સે કહા વે કિ ન માલિકા જો વસ્તુતઃ વિધવા ૐ... હી નહી-વિવાહ કર દે, તે। કહનેવાલાં કૈા હી અપમાનિત હૈાના પડતા હૈ. એક એર વિધવાએ કે સાથ ક્રૂર ઔર નૃશ ંસ વ્યવહાર ઔર દૂસરી એર વિધવાવિવાહ કા કટારી વિરાધ ! ઈસકા પરિણામ કયા હો રહા હૈ ? એક શબ્દ મે, બંગાલ કે હિંદુએ કા ક્રમશઃ હાસ. આજ સે ૧૦૦ વર્ષ પૂર્વ બંગાલ મે હિંદુ કી સખ્યા ૬૦ પ્રતિ શતક ઔર મુસલમાનાં × ૪૦ પ્રતિ શતક થી; પરંતુ આજ ગણુના રિપોટ કહતી હૈ કિ ઇસ સમય ગાલ મેં મુસલમાન ૧૫ પ્રતિશતક, હિંદુ ૩૮ પ્રતિશતક ઔર ૭ પ્રતિશતક ઇસાઇ ઈત્યાદિ હૈ. સર પીસી॰ રાય ઔર ૦ રવીન્દ્રનાથ ક્રુર ને એક વાર કહા થા કિ આજ સે ૫૦ વર્ષ પૂર્વ, ગાલ કે વિશેષત: પૂર્વ – અંગ કે જિન ગ્રામાં કૈં। ઉન્હોંને હિંદુએ સે ભરપૂર દેખા થા, અજ વહાં મુસલમાન હી નજર આતે હૈં. પ્રસંગવત્ હમ યહાં એક ઔર ઐતિહાસિક સચાઇ કી એર પાડકાં કા ધ્યાન ખીચના ચાહતે હૈ.... ભારત મેં સિર્ફ દે। પ્રાંત હી અસે હૈ... જાંપર હિંદુએ સે મુસલમાન અધિક હૈ.... એક પંજાબ ઔર દૂસરા ગાલ. પંજાબ મેં મુસલમાન હિંદુ સે કૈસે બઢ ગયે સકે કારણ ઇતિહાસ મેં ફ્રૂટને સે મિલ સકતે હૈ'; કયેાંકિ પિછલી સદિયાં મેં ભારતપર વિદેશિયાં કે જિતને ભી આક્રમણ હુએ, સબ પંજાબ કી એર સે હુએ ઔર ઇસ્લામી તલવાર કા ન્તેર ભી વિશેષતઃ પંજાબ વા પશ્ચિમેત્તર પ્રદેશ મેં હી રહા; પરંતુ ગાલ મેં મુસલમાન કર્યાં હિંદુ સે અધિક હે ગયે-ઇસકા સ્પષ્ટ કારણ ઇતિહાસ મેં અને સે નહી મિલતા. 'ગાલ તે ઉત્તરભારત કી સીમા પર હૈ, ધર તે મુસલમાન આક્રમણકારિયાં કા દૌરદૌરા અપેક્ષાકૃત કમ હી રહા; ઔરગઝેબ, નાદિરશાહ ઔર મુહમ્મદ ગજનવી જૈસે ક્રર અત્યાચારિયાં કી લપેટ મેં ભી યહ પ્રાંત નહીં આયા. ફિર ભી યહાંપર આજ મુસલમાન ૫૫ પી સદી ઔર હિંદુ ૨૮ ી સદી હૈ. ઇસ ઐતિહાસિક સમસ્યા કે ઉત્તર દા શાચનીય સચાયે! મેં છિપા હુઆ હૈ. એક તેા યહ કે હિંદુ કા અપની સ્ત્રી-જાતિ ઔર વિશેષતઃ વિધવા કે સાથ કઠોર અત્યાચાર, જિસકા દિગ્દર્શન હમ અભી પાઠકાં કા કરા ચૂકે હૈ. ખવિવાહ, વૃદ્ધવિવાહ ઇત્યાદિ કૈકારણ વિધવાઓં કા ઈસ ભાગ મેં ભારી સંખ્યા મેં હૈાના, ઉનકે સાથે ક્રૂર વ્યવહાર ઔર ઉનકા પુનર્વિવાહ ન કરતા જીસકે ફલસ્વરૂપ ઉનમેં સે એક મહત્ત્વપૂર્ણ સંખ્યા કા હિંદુધર્મી કા તિલાંજલિ દે મુસલમાન અને ઉનકી સંખ્યા બઢાના. ઈસકા કારણુ યહાં ભી ઉચ્ચ જાતિયોં કા નિમ્નશ્રેણી કે પુરુષોં કે સાથ અમાનુષિક વ્યવહાર હૈ, જીસકે કારણ વે મુસલમાન ઔર ઈસાઈ બન અપને મનુષ્યાચિત અધિકાર કૈા સ્વતંત્રતા કે સાથ ભાગ સકતે હૈ.... ઇસ દૂસરે કારણુ કા વિશેષ વર્ણીન હમ કિસી ઔર અવસરપર પાકાં કે સંમુખ રખેંગે. આજ સે કુછ વર્ષી પૂર્વી શ્રીયુત ડી. મુકર્જી નામક એક બંગાલી લેખક તે ઇન્હી સબ અવસ્થા કે! દેખકર લિખા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com