________________
કરવતી, છરી વગેરેના પ્રાથમિક સ્વરૂપ હતાં. એજ રીતે ઝાડની ડાળીએમાંથી અને હાડકાંમાંથી ભાલા અને બાણ જેવાં તથા ગેફણોને સાંગ જેવાં હથિયાર બનાવા માંડ્યાં. ખંજરે, માછલાં પકડવાના આકડા, ખીલીઓ તથા હારપુ જેવાં ઓજાર પણ બનતાં જતાં હતા.
પણ એ સૌને વેગ આપનાર શોધ તે અગ્નિની શોધ હતી. એ અગ્નિના ઉપગે એની આગળ વધતી બુદ્ધિ સાથે વધતા ગયા. એના ભયંકર દુશ્મનોને શોધી કાઢવા માટે અને તેને બીવડાવવા માટે એણે મસાલે સળગાવવા માંડી. એને જડી આવતી ધાતુઓને નરમ કરવા માટે એણે અગ્નિનો ઉપગ કરવા માંડ્યા. અગ્નિ એનો દેવ બની રહ્યો. અગ્નિને હમેશાં સળગતો રાખવાની પ્રથા એણે એને ઘરમાં દાખલ કરી. અગ્નિની મદદથી એની આર્થિક મુશ્કેલીઓ અને ગૂંચ ઉકલવા લાગી. એ હથિયાર વાપરનાર પ્રાણું બનવા માંડ્યું.
એણે શિકારની શરુઆત કર્યા પછી તે બીજા પશુઓ કરતાં શક્તિમાન શિકારી થયો હતો. પણ એમાં એની મનુષ્ય તરીકે વિશિષ્ટતા એથી વધારે હતી નહિ. જો એ શિકારી જ રહ્યો હોત તે આજે પણ એની ગણના એક પશુ તરીકેજ થાત. પણ એના બહારના સંજોગો ઉપર વિચાર કરતું મન એને માનવતા તરફ લઈ જતું હતું. એના શિકારમાં કઈ કેદ પકડાયેલું કે જીવતું રહી ગયેલું પ્રાણી એને શરણે આવતું. એને પ્રથમ શરણે આવનાર ઘોડે હતો. ઘોડાએ માણસની ગુલામી સ્વીકારી. એની પીઠ પર બેસીને ફરવાનો વિચાર માણસને આવ્યો. પશુઓને પાળવાની એ શરૂઆત હતી. ધીમે ધીમે ઝાડપાલો કે ઘાસ ખાનારાં બીજા પશુઓ પણ ઘોડાનું અનુકરણ કરતાં હતાં. શિકાર મનુષ્ય ધીમે ધીમે ભરવાડ બનતે હતો. માંસ સાથે કંદમૂળ કે ફળે પણ ખાતે હતો. અને એના પશુઓના કાફલા સાથે ટેળાબંધ ફરતો હતો. એ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
