________________
૨૩૫
વેપારમાં હિન્દને કેઈપણ જાતનું નુકશાન નહોતું પણ ત્યારપછી ધીમે ધીમે ઈગ્લાંડમાં ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ થઈ ગઈ. ઈગ્લાંડના કારખાનાઓએ માલને ઢગલા બનાવવા માંડ્યા. ઈગ્લાંડમાંથી વેપારી જમાતની ભૂતાવળે ભટકવા લાગી અને હિન્દને પિતાના માલનું. બઝાર બનાવવા માટેના ઉદ્દેશથી હિન્દ સાથે પણ વેપાર શરૂ કર્યો. ઈ. સ. ૧૭૬૫માં હિન્દમાં કાઢી નાખી પડેલી ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કમ્પનીએ મોગલ બાદશાહ શાહઆલમ પાસે બંગાળ, બિહાર અને ઓરિસ્સાની દીવાની મેળવી તથા એ પ્રાંતમાં અંગ્રેજોએ જમીનનો બંદોબસ્ત કરવા માંડ્યો તથા માલગુઝારી વસૂલ કરવા માંડી. એ સમયથી અંગ્રેજ વેપારીઓની જુલ્મી પીંઢારાશાહી શરૂ થઈ ચૂકી હતી. હિન્દની પ્રજા ઉપર એ વેપારી સત્તાના જુલ્મી શાસન શરૂ થઈ ચૂક્યાં.
એ વેપારી સરકારે ચલાવેલી વ્યવસ્થિત લૂંટ વિશે બોલતાં મેકોલે પણ કહે છે કેઃ
“Thirty millions of human beings were reduced to the wretchedness and tyranny with all the strength of civilisation.”
આ અંગ્રેજ વેપારીઓનો શરૂઆતને શાસનકાળ હિન્દની જનતા માટે એક જબરજસ્ત દુષ્કાળ હતો. એ દુષ્કાળના કારણમાં કુદરતનાં અંધ પરિબળો નહોતાં પણ વેપારી મનુષ્યનાં વ્યવસ્થિત ગોઠવેલાં ખૂની પરિબળો હતાં. એ વેપારીઓએ માંડેલી લૂંટમાંથી હિંદનો શ્રીમંત વર્ગ, મધ્યમ વર્ગ તથા મજૂર વર્ગ એક સરખી રીતે પીડાઈ રહ્યા હતા. એ પીડન જાણે ઓછું હોય તેમ પરાધીન બનતા હિંદ પર કુદરતી સંકટને લીધે દુષ્કાળ ઊતરી આવતા હતા. એવો એક ભયાનક દુકાળ ૧૭૭૦ માં પડ્યો. એ દુષ્કાળનું વર્ણન કરતાં એક અંગ્રેજ ઇતિહાસકાર લખે છે કે,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
