________________
૨૩૪
આપ્યું કે આટલાંટિક મહાસાગરની પેલી પાર પણ જમીનના પ્રદેશ છે. ફીરંગી લેકે ઘણા સમયથી હિંદ પહોંચવાના રસ્તાઓ શોધ્યા કરતા હતા. છેવટે ૧૪૯૮ માં વાડીગાભા આફ્રિકાના પૂર્વ કિનારા પર પહોંચ્યા અને ત્યાંથી એક ગુજરાતી ભોમિયાને લઈને મલબારના કાલીકટ બંદરે ઊતર્યો. ધીરે ધીરે ફીરંગી લેકાએ પૂર્વને વેપાર આરઓ પાસેથી પડાવી લેવા માંડ્યો અને એ વેપારથી ફીરંગી કે ખૂબ આબાદ થવા લાગ્યા. એ આબાદી . જેઈને ડચ, અંગ્રેજ અને ફ્રેંચ લેકે એ પણ હિંદ સાથે વેપાર શરૂ કર્યો અને હિંદનો વેપાર એકહથ્થુ કરવા માટે એ વિદેશી પ્રજાઓ અંદર અંદર ઝગડવા માંડી. એ વેપારી કલહમાં અંગ્રેજ લોકોને વિજય થયો અને ઈ. સ. ૧૭૬ ૩ પછી અંગ્રેજનો કોઈપણ હરીફ રહેવા પામે નહિ. એ સમય દરમ્યાન અંગ્રેજોએ હિંદના કેટલાક પ્રદેશો હાથ કરી લીધા. બંગાળ, બિહાર, ઓરિસ્સા અને કર્ણાટકના પુતળાં જેવા નવાબેને રમાડવા માંડ્યા. એ રીતે એ અંગ્રેજ વેપારીઓ હિંદમાંથી લૂંટ જેવા વેપારમાં મસાલા, મેતી, જવાહર, હાથીદાંત, ઢાકાનું મલમલ, મુર્શિદાબાદનું રેશમ, લખનૌની છીંટ અને અમદાવાદના દુપટ્ટા વગેરે સામાન પરદેશ લઈ જવા લાગ્યા અને ત્યાંથી સીસાની અને લોઢાની વસ્તુઓ હિંદમાં વેચવા માટે લાવવા લાગ્યા. એવી બ્રિટીશ વેપારી કંપની વેપારને આખા દેશ પર વિસ્તારવા માટે હિંદના થોડાક પ્રદેશ પર રાજકારભાર પણ કરવા લાગી. એ રીતે હિંદમાં અંગ્રેજોની રાજનૈતિક મહત્વાકાંક્ષા હિંદના ભાલની વેપારી લૂંટને રક્ષવા તથા વધારવાના ઉદ્દેશથી શરૂ થઈ
ઈ.સ. ૧૭૫૦ પહેલાં, ઈંગ્લાંડમાં ઔદ્યોગીક ક્રાન્તિની શરૂઆત નહેતી થઈ તે પહેલાંના સમયમાં, ઈગ્લાંડ હિન્દની જેમ કેવળ કૃષિપ્રધાન દેશ હ. ઈગ્લાંડની ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ તે સમયે નહિ થઈ હેવાથી ઇગ્લાંડને પિતાને માલને વેચવા માટે પરદેશમાં બઝાર શોધવા નહતાં પડતાં અને તે સમયે હિન્દના પરદેશ સાથેના
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com