________________
૧૪
એ હકીકતા ઉપરથી આપણે જોઈ શકીએ છીએ કે એની આસપાસ ભટકતાં રાક્ષસી પશુઓને સામના કરવા એણે હથિયારો શાધ્યાં હતાં. એ હથિયારે કાઈ પણ ભાષા વિના હાડપિંજરા અને એજારાના શબ્દમાં ઇતિહાસની સાક્ષી પૂરે છે. એ ઇતિહાસની શરૂઆતના શિલાયુગમાં જુદા જુદા હથિયારા અને સાધને બના વવાની યુક્તિઓની નમ્ર શરૂઆત જડી આવે છે. એ શરૂઆતમાં સંસ્કૃતિના ઘડતરની અને ઇતિહાસના ઊગમની સ્પષ્ટ શરૂઆત છે. સંસ્કૃતિની શરૂઆતના સંજોગા
માણસ પાસે પાળેલાં પશુએ નહેાતાં. જોઈ એ તેવાં અને તેટલાં હથિયાર નહેાતાં. એના આવેગેના આવિષ્કાર જેવી ચીસે ને અમે શિવાયની કાઈ વધારે સારી ભાષા નહાતી. એને દિવસે કે કલાકામાં અને વર્ષોં કે મહિનાઓમાં કાળનું માપ નહેાતું. એ ઋતુના ક્રમ જોતા આવ્યા હતા.
એ ક્રમમાં એણે એક અજાયબ જેવા ફેરફાર જોયે. કંઈ અલાતું હતું. ઉનાળાના ગરમ દિવસેાને આવતાં ખૂબ માડુ થયું હતુ. કળાને પાકતાં ઘણીવાર લાગી હતી. પતેના શિખરે જે વનસ્પતિથી ઢંકાયલાં દેખાતાં હતાં તેના પર બરક જામી ગયે। હતા. એ પતાની ખીણામાં પણ બરફ પથરાતા જતા હતા. એ લીલે લાગતા બરફ ધીમે ધીમે આગળ વધતા હતા. પર્વતા પરથી ગબડતા બરફના પહાડી રાતના ઊંધવા સૂતેલા મનુષ્યાને કચરી નાંખતા હતા. ઝાડનાં ઝાડ છૂંદાઈ જતાં હતા.
આકાશમાંથીય અર વા શરૂ થયેા. પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિએ એક સાથે ભરવા લાગ્યાં. માણસે સૂર્યના પ્રકાશની શેાધમાં દોડવા માંડયું. એની પીઠપર લઈ શકાય એટલે! ખારાક હતા. એની માદાની કાખમાં તરતનાં જન્મેલાં બાળકા હતાં. એ દોડતા હતા. એની સાથે સાથે બીજા પશુઓ ને પ્રાણીઓ પણ દોડતાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
