________________
૧૨
આવી પડતાં દુ:ખના અવાજો એજ એની ભાષા હતી. એ ભાષાના ભય કર ચિત્કાર કરી એ કાઈ કાઈવાર દોડી આવત! શિકારી પશુઓની ખબર પેાતાના સાથીદારોને આપતા હતે.
એના હાથ અને હાથમાંની સાંગ સિવાય એની પાસે એના રક્ષણનું એકે સાધન હતું નહિ. એને રહેવાનું ઘર હતું નહિ. એના રાગ અને દુ:ખમાં દિલાસા આપે એવે અગ્નિ પણ હતા નહીં. એને કાઈ શિક્ષક નહેાતે!. એવી એની શરુઆત ભારે ભયંકર અને વિકરાળ હતી. પણ એ શરૂઆતમાં એ શીખતા હતા. એના અનુભવા એને શીખવતા હતા.
મનુષ્યની પરિસ્થિતિ
પણ એ એની સ્ત્રી અને બાળકા સાથે એકલે!જ હતા. ખીજા પ્રાણી સાથીદારાએ એની સેવા સ્વીકારી નહેાતી. એની પાસે ગાય, ઘેટાં કે બકરાં હતાં નહિ. ધોડે! કે કુતરા પણ હતેા નહિ. એણે કૈાઈવાર જમીન ખેડવાનું કે ખીજ વાવવાનું સાંભળ્યું નહેતું. અગ્નિમાં, માટીને પકવી વાસણો બનાવવાને એને ખ્યાલ નહાતા. એને હજી એકએક હથિઆર શેાધી કાઢવાનુ બાકી હતું.
ઘર અને કપડાં વિનાના એ એકલા ભટકતા હતા. એને ભટકતાને એની જંગલની પરિસ્થિતિએ શીખાવવા માંડયુ, એના એકલા શરીરબળથી એ જંગલની હરીફાઈમાં નભી શકશે નહિ. કેટલાંએ હજારે વર્ષ પછી પત્થરની સાંગ બનાવવાને એને પ્યાલ આવ્યે, અને એક પર ખીજે પત્થર પછાડી પત્થરના હથિયાર બનાવવા માંડયાં. એવા હથિયારા લાખે। વર્ષ પહેલાંના મનુષ્યની શેાધકબુદ્ધિની સાક્ષી પૂરતાં આજે પણ મળી આવે છે.
પછી એ ધીમે ધીમે એના પત્થરના હથિયારે સુધારતા ગયે। અને નવાં ઊમેરતા ગયે!. એણે એકલે હાથે હથિયારેાની
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
