________________
૧૯૪
તથા કેટલાક રાજાએ કવિએ અને ચિન્તકેા હતા તથા ચિત્રકારી હતા. રાજસ્થાનની શરૂઆતમાં ચારસે વર્ષ સુધી એ રાજાએકના શૌય સાથે ધનદોલત, આબાદી અને જાહેર સુખાકારી વધતાંજ ગયાં હતાં. તે વખતમાં એક સમયે મેવાડના રાજા પાસે અઢળક દ્રવ્ય હતું.
એવા ક્ષત્રિય યુગને ક્ષાત્રધર્મ યુદ્ધ હતા. એ ક્ષત્રિયેાને સધ એ માટા લશ્કરી સમુદાય હતા. અને તેથી જ એ લેકે ઇતિહાસમાં અજોડ ખનેલી વીરતાથી મુસલમાનો સામે ટકી શકયા. પણ ાંતિહાસના પરિબળે! સાથે આગળ વધવાની ગતિ કુંઠિત થઈ ગએલી હાવાથી તથા એ બધા શાસક વર્ગોના અંદર અંદરના કલહેને લીધે એક સાથે ઊભા ન રહી શકવાથી ઇતિહાસમાં અજોડ એવી વીરતાપૂર્ણાંક એ લાક પ્રેસિરયાં કરી રણમાં રગદેોળાઈ ગયાં અને તેમની પાછળ તેમની વીરાંગનાએ હજારાની સંખ્યામાં ચિતાએ સળગાવી જીવતી સળગી ગઈ. એ બધો ઇતિહાસ જેટલા વીરતાથી ભરેલા છે. તેટલેાજ કરુણ અને દીલને હચમચાવી નાખનારા છે.
મુસલમાને હિન્દમાં પેસતા ગયા તે સાથે હિન્દની સ`સ્કૃતિ પેાતાનું રક્ષણ કરવા માટે, ઇસ્લામના આક્રમણથી બચવા માટે દક્ષિણ તરફ દોડતી ગઈ. ઘેાડા વખત સુધી દક્ષિણમાં ચાલુક્ય વંશના રાજાઓના પ્રતાપ રહ્યો અને એ પ્રતાપ રાજા પુલકેશીન બીજાના સમયમાં ખૂબ ઝળહળી ઊઠયો. એ રાજાના સમયમાં હર્ષોંને હરાવવામાં આવ્યા હતા અને એ રાજાની કીર્તિ સાંભળીને પર્શિયાના રાજા ખુશરૂએ પુલકેશીનના દરબારમાં નજરાણાં મેાકલ્યાં હતાં. એ પૂલકેશીનના સમયમાં અજંટાની કારીગરી સંપૂર્ણ બની હતી. ત્યાર પછી પતન શરૂ થયું.
પલ્લવ રાજવીઓના હાથમાં સત્તા આવી અને પછી તે પણ ચેાલ લેાકેાના હાથમાં ગઈ. છેવટે તે તરફના નાનાં નાનાં બધાં રાજ્યે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
