________________
૧૯૩
આજે પણ મેવાડ, મારવાડ, અંબર અને બિકાનેરની વીરભૂમિની ધરતીને એકેએક કણ તે સમયના જ્વલંત જીવનને સાદ જગવે છે અને આજે પણ એ પ્રદેશના ખૂણેખૂણામાંથી ગઈ કાલની વીરતા અને ક્ષાત્રવટના અજોડ ત્યાગના પડઘા પાડે છે. એ પ્રદેશ પર સમરાંગણમાં શરીર એવા રાજાઓના કાબુ નીચે એક જાતની રજવાડાશાહી ઊભી થઈ હતી. એ રજવાડાશાહીની શરૂઆત મૌર્ય અને ગુપ્ત વંશને ચક્રવર્તિ રાજાઓની સરદારી નીચે થઈ હતી. અને એ રજવાડાશાહીનો અંત અંદર અંદરના કલહોમાં, અંદર અંદરના ભંગાણમાં તથા હિન્દ પર તૂટી પડતાં મુસ્લીમેના રમખાણોમાં આવી ગયો. એ રજવાડાશાહીના ઇતિહાસનો એકેએક પ્રસંગ એમ પૂરવાર કરે છે કે તે સમયને એકેએક ક્ષત્રિય વીર યોદ્ધો હતા અને તે સમયની એકેએક સ્ત્રી વીરાંગના હતી. એ રજવાડાશાહીને પ્રદેશ રાજસ્થાનના નામથી ઓળખાય છે.
ક્ષાત્રવટમાં વીરતા ત્યાગ અને શેર્યમાં અજોડ એવી એ રાજપૂત પ્રજામાં વીરતા સાથે સાથે અનેક જાતની ધર્મ અને ટેકની અંધતાએ પેસી જતી હતી. શૌર્ય સાથે વફાદારી અને સતીત્વના ગુલામી. વાળા ખ્યાલો ઘર કરતા હતા. પોતાનું સ્વાતંત્ર્ય સાચવવા માટેના બહારના ધસારાઓ સામેના રમખાણો સાથે જ અનેક જાતના ગૃહકલહો અને ભંગાણ શરૂ થયા હતા. એ રીતે એ ક્ષત્રીય વીરનારો નબળા પડતા હતા. અને ધીરે ધીરે વીરાંગનાઓ ગુલામ બનતી હતી. પશ્ચિમમાં જેવો શીવલરીનો જમાનો હતો તે હિન્દનો એ જમાનો હતો. એ જમાનામાં જે જાતના દૂષણો હોય છે તેવાં બધાં હિન્દમાં ઊતરી ચૂક્યાં હતા. સ્ત્રીનું સ્થાન પુરુષની સાથીદાર હોવાને બદલે, એ બન્નેનું શુરાતન એક બીજાને પિષક હોવાને બદલે, ગતન સુંદરમાં સુંદર સ્ત્રીને જીતવા માટે વપરાતું હતું અને વીરાંગનાનું હીર તેના સ્વામીની પાછળ સળગી જવામાં હતું. રાજસ્થાનની કેટલીક રાજપૂત સ્ત્રીઓ તે ખૂબ ભણેલી ને સંસ્કારી હતી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
