________________
૧૯૨
બ્રાહ્મણને અને જૈનેને તથા એકેએક ગરીબને, બેકારને, અનાથને, બધી દેાલત વહેંચી આપવામાં આવતી હતી. એ વહેંચણી કાઈ કાઈવાર તા એકી સાથે ચાર માસ ચાલતી હતી. છેવટમાં રાજા પેાતે પેાતાના ઘરના કીમતી સામાન બહાર કાઢી આપી દેતેા હતેા.. પેાતાના શરીર પરના કિંમતી વસ્ત્રો ને અલકાર ઉતારી આપતે હતા. પેાતે એક સાદું વસ્ત્ર પરિધાન કરતા હતા; અને રાજાના દેહપરની એ છેલ્લી દાવતપણુ પ્રજાને અર્પણ કરવામાં આવતી હતી.
દુનિયાના ઇતિહાસે કદી ન ોએલે આ દાખલેો જગતભરના ઇતિહાસમાં અજોડ છે, પણ હવનના રાજ્યમાં બુઝાતા દીપકના છેવટના ઝબકારા જેવી આ જાહે!જલાલી તથા આબાદી તથા અ અપૂર્વ ત્યાગની રાજનીતિ બધી અસ્ત પામવાની હતી. કારણ કે એ ત્યાગ અને પ્રજાભક્તિ એક હૃદયપલ્ટાનુ ચિન્હ હતુ.. એ હૃદયપલ્ટા રાજાના હતા. પણ એવે હૃદયપલ્ટે વારસામાં ઊતરતા નથી.. આખુ સામાજિક અને આર્થિક તંત્ર ન બદલાય ત્યાં સુધી ઘડી મેઘડી ઝબૂકતા હૃદયપલ્ટાએ! કાંઇજ કામ આવતા નથી. હવનના મરણ પછી રાજગાદી માટે રમખાણા ફેલાયાં. અધાધૂંધી અને અ ંધેર ફેલાયાં. દેશની એક્તામાં ભંગાણા પડયાં. વિભાજિત થયેલાં હિન્દ પર પરદેશીઓનાં ટાળેટાળાં ઊતરી આવતાં હતાં, જમીનને કણેકણ જકડાઈ જતા હતા. સમગ્ર હિન્દ દેશ જીવનની અ ંદર બહારની એક ભયંકર યાતના અનુભવી રહ્યો હતા. અંધારી ધાર રાતમાં ખરતા તારાઓના પ્રકાશ જેમ એક પળવારમાં મરી જાય છે તેમ હિન્દુ પર ભડાયેલા અંધાર યુગમાં રજપૂતાના પ્રદેશે ઉજાસ માર્યો. એનું ક્ષાત્રવટ ઝબૂકી ગયું. એની નસેના એકેએક ધબકારા બુઝાઈ જતા જીવનની અગાઉ તનમનાટથી તાંડવ ખેલી રહ્યા હતા. દુનિયાના ઇતિહાસમાં રજપૂતાનાની ભૂમિ વીરભૂમિ અની ગઈ. મેવાડ, મારવાડ, અંબર ને બિકાનેરના પ્રદેશ!એ શૌય, શૂરાતન અને ટેકનાં જ્વલંત દૃષ્ટાંતા દેશની પાસે મૂકી દીધાં.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
