________________
પણ પહોંચ્યા હતા. એ રીતે તે સમયના એકે એક સુધરેલા દેશમાં પ્રજાઓ નો જ અવાજ સાંભળતી હતી. એ અવાજ મનુષ્ય મનુષ્ય વચ્ચે અને એક એક પ્રાણી તરફ પ્રેમભાવનાનો હતો. તે સમયની. દુનિયામાં જ્યારે તરવારની ધાર પર લોહીની છેળે ઊછળતી હતી,
જ્યારે દુઃખ ને ખૂનામરકી દરરોજન વ્યવહાર બનતી હતી, જ્યારે વિજેતાના હુંકારા પર ગુલામેની ગર્દને કપાતી હતી ત્યારે પ્રેમનો શબ્દ નવો હતો. એ નવીનતાએ લોકમાનસમાં એક નવી આશા અને ન ભાવ પ્રગટાવ્યું હતું. જાણે બુદ્ધ ધર્મના પ્રચારકે ઈશુના આગમનની તૈયારી કરતા હતા. અને જાણે બુદ્ધ ધર્મના પ્રચારકે જૂના આદેશને અપનાવવાનાં બીજ રોપતા હતા. ઈશુને પ્રેમનો સિદ્ધાન્ત બુધે જગાડેલા જીવનપ્રેમની ભાવનામાંથી જન્મવાને હતે.
પણ દુનિયામાં પ્રેમની ભાવના શાસનના સ્વરૂપ કે લેકવ્યવહારને નિર્માણ નથી કરી શકી. મનુષ્યના મનુષ્ય તરફના વ્યવહારના મૂળ કારણે સામાજિક તંત્રના સત્તાના સ્વરૂપે નિર્માણ કરે છે. સત્તાનું સ્વરૂપ સમાજની ઉત્પાદક શક્તિ અને ઉત્પાદનના માલિકે નક્કી કરે છે. તે સમયની દુનિયામાં ઉત્પાદક શક્તિ ગુલામ હતી. ઉત્પાદનના માલિકે તરવારવાળા હતા.
બુદ્ધની પ્રેમભાવનાને શાસનમાં ઉતારી દેવાને અશોકનો. મનોરથ હતો. પણ એને ખબર ન હતી કે બ્રાહ્મણે એને ધિકારતા હતા. કારણ કે બ્રાહ્મણો પોતાને માટે અને પોતાના દેવો માટે પશુના. બલિદાનો આપતા હતા તે પ્રથા એણે બંધ કરાવી હતી. તેથી લેહી તરસ્ય એ બ્રાહ્મણવર્ગ અશોકના પતનની રાહ જોતા હતા. હજારો શિકારીઓ અને માછીમારે આ જીવદયાના હિમાયતી, તરફ ચડભડતા હતા. પશુઓનું માંસ ન ખવાય એમ કહેતા અશોક તરફ ખેડૂતે પણ રોષે ભરાયા હતા. અશોકનું અધું સામ્રાજ્ય એના મરણની રાહ જોતું.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
