________________
નહોતી કે પક્ષીને હોય છે તેવી પાંખ નહતી પણ આખા શરીરે પર વાળ હતા. એ નવી જાતનાં પ્રાણુઓને જીવનની પરિસ્થિતિ બીજા પ્રાણીઓ કરતાં અનુકૂળતાભરેલી લાગી. એ પ્રાણીની માદા ઈંડાને પિતાના પેટમાં જ રાખવા લાગી. એ રીતે તેણે પોતાના બચ્ચાંને બહાર ઠંડી તાપ અથવા બીજા પ્રાણીઓના ભયમાં રાખવાને બદલે પોતાના શરીરમાં જ રાખવા માંડ્યાં. એ રીતે આ નવા પ્રાણુનાં બચ્ચાંને જીવનકલહમાં જીવી જવાની વધારે તક મળી.
મનુષ્ય પણ એક મેમલ જાતનું પ્રાણું છે. એ પિતાના આગલા પગને હાથ તરીકે વાપરતાં શીખ્યું છે. એના પગના પંજાઓએ પલટાતી જતી જીવનપરિસ્થિતિમાં આંગળાનું સ્વરૂપ ધારણ કર્યું છે. લાખ વર્ષ પહેલાં એ નવી જાતના પ્રાણીઓ પિતાના આગલા પગથી શિકાર પકડી રાખવાની, પાછલા પગથી ચાલવાની, ઉભા રહેવાની અને દોડવાની શરૂઆત કરી. પણ જેને આપણે મનુષ્ય કહીએ છીએ એવું મનુષ્ય બનતાં હજાર વર્ષ વીતી ગયાં. એ હજાર વર્ષને કાળ ઇતિહાસકાળ નહતો. કારણ કે ઈતિહાસના ક્રમમાં બહારની પરિસ્થિતિઓ સામે મનુષ્યની જે ભાનવાન ક્રિયા હોય છે, તેવી કોઈ ક્રિયા નહતી.
એ લાખ વર્ષનું આખું જીવન જે રીતે બદલાતું જતું હતું તે બદલાતી જતી પરિસ્થિતિઓમાં કામ કરતો કુદરતનો અજ્ઞાત નિયમ હતું. જેને આપણે ભાન અથવા જાગૃત દશા કહી શકીએ એવી કોઈ પણ જાતની ક્રિયા વિના બધાં પ્રાણીના જીવનવ્યવહાર બદલાતી જતી પરિસ્થિતિને અનુકૂળ અજ્ઞાત રીતે બદલાતા જતા હતા. એટલે કે જીવનને સલામત રાખવા અજ્ઞાત રીતે બહારની પરિસ્થિતિ સાથે બંધબેસતા થતા જતા હતા.
એ પણ એક જાતનો જીવનવિકાસ હતો જ પણ જીવનનાં એ ઉત્તરોત્તર ચઢિયાતાં થતાં જતાં સ્વરૂપમાં કઈ ભાનવાળી ક્રિયા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
