________________
संस्कारपद्धतीइति संप्रार्थ्य वंशपात्रं स्वयं गृहीत्वाः विघ्नगणपतिकलशं भार्यया ग्राहयित्वा घण्टादिवाद्यघांपेण सहितः सब्राह्मणः स्वस्ति न इन्द्रो वृद्ध० दधातु | अष्टौ देवा वसवः स्वस्ति । ऋध्यास्म हव्यन० सवीराः। इति मन्त्रान्पठन्गृहमध्ये गत्वा प्रतिष्ठापनदेशमुग्लेप्य रङ्गवल्या. दिभिरलंकृत्य तत्र तण्डुलामक्षिप्य तेषु तद्वंशपात्रं नर्य प्रजामिति प्रतिष्ठाप्य तत्रवोत्तरतः कलशं भार्थया निधाप्प पश्चोपचारैः संपूज्य स्थापितदेवताप्रीत्यर्थ यथाविभवं ब्राह्मणान्सुवासिनीश्च संभोज्य तेभ्यो यथाविभवं वस्त्रादि दद्यात् । ततो नीराजिताभ्यां दंपतिभ्यां सुहृदो वस्त्रादि दद्युः । यावरण्डपोद्वासनं प्रत्यहं स्थापितदेवताः पूजयेत् ।
"तेत उपनयनदिने पट्वभूतिसमसंख्याकान्ब्राह्मणान्सभोज्य तैः पुण्याहस्वस्त्ययन(चियित्वेन्द्रः प्रीयतामिति वदेत् ।
ततः कृतमङ्गलस्नानमलंकृतं कुमारं मात्रा सह भोजयेत् । अष्टौं ब्रह्मचारिणोऽपि भोजयेदित्याचारः । ततः कृतभोजनस्य कुमारस्य नापितेन केशान्यापयित्वा कुमारं संस्न प्य द्विराचाम्य बद्धशिखं गन्धादिभिरलंकृत्याहतं वासरतूष्णी परिधाप्योपवेश्य द्विराचमनं कारयेत् । अत्राऽऽचमनं पौराणमेव । तम केशवादित्रिभिन मभिरुदकं पिबेदित्यादिकं तत्तदङ्गस्पर्शरूपमन्यतो ज्ञेयम् । ततो वेद्यामुपवेश्योक्तरीत्याऽऽय. तनं स्थण्डिलं वा वेद्यां विधाय तत्संस्कारं पूर्ववत्कृत्वा लौकिकारणि श्रोत्रियागासदाहृतं वा सरद्भवनामानमामिं प्रतिष्ठाय प्रज्वाल्य ध्यात्वा समिश्चयमादाय श्रद्ध एहीत्यादि प्राणायामान्तं कृत्वोपनयनहोमकर्मणि या यक्ष्यमाणा इत्यादि व्याहृत्यन्मुक्त्वा वैशेषिकप्रधानहोमे-आयुमिनिमेकयाऽऽज्याहुत्या यक्ष्ये । आयुदो देवमानमेकयाऽऽज्याहुत्या यक्ष्ये । अङ्गहोमे-इमं मे वरुणमित्यादि । पात्रासादनंऽश्मानमहतं वस्त्र. द्वयमुत्तरीयार्थ काषायं स्त्रमजिनं वा माजी मेखला दी कुर्चमाज्यस्थाली प्रणीताप्रणयनं प्रोक्षणीपात्रमुपवेषमङ्गारनिरूहणार्थ पात्रं कौपीनं तद्धन्धनाथ क्षोमं सूत्रं पौधायनोत्त.विधिना निर्मितमुपवीतं भिक्षापात्रं च प्रयुज्य गां समीपे संस्थाप्य संमार्गदर्भानवज्वलनदर्भान्ब. हिरिध्ममाज्यं सप्त पालाशीः समिधश्चाऽऽसादयेत् । ततो ब्रह्मवरणादि परिधिपरिधानान्तं कृत्वाऽनरुत्तरतस्तिष्ठतः कुमारस्य कटावासादित सूत्रमावश्याऽऽसादितं कौपीनं परिधाप्य दर्भधूपश्य द्विराचमनं कारयेत् ।
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com