Page Text
________________
દેર ] આંધ્રભૂત્યનો ઈતિહાસ
[ અષ્ટમ ખંડ પરાજીત થયો છે, પરંતુ બીજી રીતે તેને ખારવેલના પુત્ર વક્રીવ આવ્યું છે. એટલે ૩૯૨ સુધી ગૌતમીમાંડલિક ન જ કહી શકાય કેમકે રાજા ખારવેલે ભલે પુત્રની સ્વતંત્રતા ઉપર કઈ રીતે ત્રાપ પડી હોય કે તેને પાછા હઠાવી દીધા છે અને તેના મુલકને કબજે તેને કેઈએ છંછેડવાને પ્રયત્ન કર્યો હોય એવું દેખાતું પણ મેળવી લીધો છે પરંતુ જ્યાં સુધી બન્ને જણું નથી. તેમ સામા ઉઠીને તેણે પિતાના બે પડેલી સામસામાં આવીને એક બીજાને નજરે પણ પડયા રાજ્યોમાંથી કેઈ ઉપર આક્રમણ કર્યું હોય એવું નથી તેમ કાઈ દૂત કે સંદેશવાહક દ્વારા કેઈ જાતની પણ દેખાતું નથી; જેકે પ્રથમનું રાજ્ય જે મગધનું સુલેહ કે સંધી કરવાનો લેશમાત્ર પ્રયત્ન કર્યાનું પણ હતું તે એક રીતે તો તેના કાકાનું જ (મહાનંદ તે નંદજણાયું નથી ત્યાં સુધી રાજા શ્રીમુખ પરાજય પામ્યો બીજાને પુત્ર-તેમ ગૌતમીપુત્રનો પિતા શ્રીમુખ, તે ૫ણું હેવા છતાં અને કેટલાક મુલક ગુમાવી બેઠે હેવા મહાનંદને જ એટલે નંદબીજાને જ પુત્ર હતા—ભલે છતાં તદ્દન સ્વતંત્ર રહેવા પામ્યો છે એટલું તે કહેવું બને જુદી જુદી શદ્વાણીના પેટે જન્મ્યા હતા પરંતુ પડશે જ. એટલે તેના સિક્કામાં પિતાને જે વિલિયકુરસ ઓરમાન ભાઈઓ તે ખરા જ ને! તે ગણત્રીએ
વીરવલય ધારણ કરનાર૪૯ તરીકે ઓળખાવ્યો છે કાકા લેખાય જ) હતું. જોકે રાજ્યકારણમાં એક બીજાથી તે એક રીતે તેને સ્વતંત્ર ખવાસ બતાવે છે. આ છૂટા પડયા બાદ આવા કૌટુંબિક સંબંધ તરફ બહુ સ્થિતિ તેણે પોતાના મૃત્યસુધી ટકાવી રાખી દેખાય છે. લક્ષ રખાતું નથી જ, છતાં એ પણ કબૂલ કરવું જ
તેની ગાદીએ ઈ.સ. પૂ. ૪૧૪માં તેને પુત્ર ગૌતમી- જોઈએ કે ગૈાતમીપુત્ર યજ્ઞશ્રી એ બળવાન રાજા પુત્ર યાત્રી (રાણી નાગનિકાનો પતિ) આવ્યો છે. તેને નહોતે કે કેઈની મદદ વિના મગધ જેવડા મહાન રાજઅમલ ઈ. સ. પૂ. ૪૧૪ થી ૩૮૪ સુધીના ૩૦ પ્રદેશના રાજવી સામે એકલા પડે સ્વબળ ઉપર ઝઝુમી વર્ષનો ગણાય છે. તે વખતે બે પડોશી રાજ્યોમાંના શકે. એટલે તેણે સામે હુમલે લઈ જવાને પ્રયત્ન એક મગધ ઉપર નંદનવમાનું રાજ્ય (ઈ. સ. પૂ. આદર્યો નહોતો. તેમ બીજી બાજુના કલિંગપતિ તરફ ૪૧૫ થી ૩૭૨ = ૪૩ વર્ષ) અને બીજા કલિંગ પણું મીટ માંડી શકે તેમ નહોતું. કેમકે એક તે ઉપર, ચક્રવર્તિખારવેલનું રાજ્ય (ઈ. સ. પૂ ૪૨૯ ખારવેલ જ્યારે ઉગતા હતા ત્યારે જ, પિતાના પિતા થી ઈ. સ. પૂ. ૩૩) સુધી તપી રહ્યું હતું. આમાંને રાજા શ્રીમુખને તેણે જે મહાન અપમાનમાં નાંખી મગધપતિ તો, પિતાના રાજ્યમાં જે ખળભળાટ તેના દેવા જેવી હાર ખવરાવી હતી તે તેના સ્મરણમાંથી પુરોગામી નંદ થી ૮ સુધીના રાજઅમલમાં જામી પડયો ખસવા નહી પામી હોય, તેમ બીજી તરફ તે સમયે હતો તે દાબી દેવામાં અને અસ્તવ્યસ્ત સ્થિતિને શાંતે બાદ તે રાજા ખારવેલની જાહેરજલાલી અને પ્રભાવ પણે ગોઠવી સર્વ બાજી સુધારી લેવામાં રોકાયો હતે. ઉત્તરોત્તર દીન પર દીન વધતાં જ ચાલ્યાં હતાં. જ્યારે એટલે થોડા વખત સુધી તે તેના તરફથી પિતા પોતે તે જે સ્થિતિમાં ગાદીએ આવ્યા હતા તેને ઉપર હુમલો કરવામાં આવે એ આંધ્રપતિને ભય જ તે જ લગભગ રહેવા પામ્યું હતુંએટલે તે બેની નહોતા. તેમ બીજી બાજુ ખારવેલે પિતાના રાજ્ય વચ્ચે મુકાબલે કરવા જેવું જ નહોતું. આ પ્રમાણે કાળના પૂર્વાર્ધના પંદરેક વર્ષે રાજકારણમાં પડી ખૂબ તેની તથા તેના આસપાસના બે મહાન રાજ્યની કીર્તિ, દ્રવ્ય અને રાજ્યવિસ્તાર મેળવી સન્યસ્ત દશા પરિસ્થિતિ હતી. જેવું ઈ. સ. પૂ. ૩૯૨માં ખારવેલનું ગુજારવાનું મન ઉપર લીધું હોય એવું તેના જીવન- મરણ નીપજ્યું ને વક્રગ્રીવને અમલ શરૂ થયો કે વૃત્તાંત ઉપરથી તરી આવે છે અને પછી ઈ. સ. પૂ. પ્રથમ તે મગધપતિએ જ માથું ઉચકર્યું. રાજા વક૨૯૨-૩માં તેનું મરણ થવાથી તેની ગાદીએ તેને ગ્રીવને ભલે મહાન સામ્રાજ્યને વારસે તેના પિતા
(૪) આ પ્રમાણે અર્થ થતે હેવાનું આપણે કરાવ્યું છે. (જુઓ પુ.રમાં સિક્કાને ૫૬,૧૮ના વર્ણને આપેલી સમજૂતિ)
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034581 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Bhag 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Jain Shwetambar Conference |
| Publication Year | 1941 |
| Total Pages | 436 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |