Page Text
________________
૨૮]. રાજાઓની સંખ્યા, નામાવળી
[ અષ્ટમ ખંડ પિતાના રાજ્ય વિસ્તારમાં સ્વતંત્ર બની રહેતા; પ્રિયદર્શિનના મરણ પૂર્વે અકેન્દ્રિત રાજ્યત્વની ભાવનાને
જે ફેર પડતા તે એટલો જ કે હારી જતા રાજાનો લેપ થયો તે પૂર્વે-લગભગ સાત રાજાઓ થઈ રાજયવિસ્તાર પિતાની હારના પ્રમાણમાં અને ગયા છે ( આગળ ઉપર નામાવળી જે ગોઠવી કરવામાં આવતી સુલેહની ભારતને આધિન રહીને બતાવી છે તે જુઓ) તેમાંથી પ્રભૂત્યા અને અંધતેટલા અંશે સંચિત બનતો હતો. આ પરિસ્થિતિને પતિ તરીકે કેણુ કાણુ ગણાય તે બેની વચ્ચે કાંઈક ખ્યાલ આપણે પૃ. ૧૮ થી ૨૦ સુધીમાં સ્પષ્ટપણે (demarcation line) ભેદ પાડી બતાવે
પ્રભુત્ય શબ્દનું વિવેચન કરતાં આપી ગયા છીએ. જરા કઠીન છે, કેમકે જે સમયે આ રા તેમજ આગળ ઉપર પ્રસંગોપાત આપવામાં પણ નાબુદ થવા માંડી છે ત્યારે તેને અમલ કાંઈ એકદમ આવશે (ખાસ કરીને શાતકરણિ છઠ્ઠા અને સાતમાના થવા નહોતા માંડયો; તેમજ સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનના રાજ્ય વૃત્તાંતમાં). આ નિયમાનુસાર આંદ્રવંશી રાજા- મરણ સમયે જે શાતકરણિ ગાદિ ઉપર હતા તે ઓમાં પણ બે વર્ગ હૈયાતી ધરાવતા હતા. એક પિોતે આ બંને પદને ભેગી પણ થયો છે. એટલે અધભૂલ્યા અને બીજો સ્વતંત્ર આંધ્રપતિએ. તેને આંધ્રભુત્યમાં લેખો કે આંધ્રપતિમાં લેખો
પુરાણકારે ૨૯ રાજાઓ હોવાનું જે જણાવ્યું તે પ્રશ્ન થાય છે. આવી પરિસ્થિતિ હોવાને અંગે છે તેમને આંધ્રપતિ તરીકેનું બિરદ અપ્યું છે. જ્યારે કેટલીક અપેક્ષાએ પ્રભુત્યાની સંખ્યા ૬ થી ૧૫ આ વંશના આદિ પુરૂષને તેમજ તે બાદ થયેલ ૧૦ સુધી ૧૬ પણ ગણવી રહે છે. (જે આગળ કેટલાક થોડાઓને-શતકરણિ કહીને તેમણે સંબો- ઉપર આંધ્રભૂત્યાના પારિગ્રાફે સમજાવીશું). આ
વ્યા છે. આ બિરૂદની સત્યતા તેમના પિતાના હિસાબે બનને વર્ગના મળીને ૨૯ + ૭ થી ૧૦ =૩૬થી શિલાલેખ અને સિક્કા ઉપર તરવેલ નામ ઉ૫- ૨૮ રાજાઓ થયો કહેવાશે. રથી પણ આપણને મળી આવે છે, એટલે સમજાય કીટઝરાડ હલ (Fitzerald Hall) નામના છે કે જેમને પુરાણુકારે અધપતિ કહીને સંબોધ્યા વિદ્વાન આંધ્રપતિ રાજાઓની સંખ્યા માત્ર ૧૦ની છે તે આપણને ઉપર સમજાવેલ વ્યાખ્યા પ્રમાણેના જ કહે છે. તે કથન પણ એક રીતે વિચારવા સ્વતંત્ર પ્રપતિએ જ હશે અને ગણરાજ્ય ચોગ્ય છે. તેનો ઉકેલ અમારી મતિથી નીચે પ્રમાણે પદ્ધતિના કાળ દરમ્યાન જે આંધ્રવંશીઓ થઈ ગયા એ રીતે આપી શકાય છે. (૧) એક એ કે ઇતિહાસના તેઓ સાતકરણિ અથવા તે તેમના રાજ્યત્વના જ્ઞાનથી આપણે એમ તે જાણીએ છીએ કે, મોભા પ્રમાણે આંધ્રભૃત્ય કે સામાન્ય રાતવહનવંશી આંધ્રપતિઓમાં એક એ પ્રબળ પ્રતાપી અને ઈત્યાદિથી ઓળખાવાતા હશે. આ ઉપરથી એટલે પરાક્રમી રાજા થયા છે કે જેણે “શકસંવત’ (જુઓ સાર નીકળે છે કે, સમ્રાટ પ્રિયદશિનના મરણ બાદ ૫. ૪ પૃ. ૯૯ તથા આ પુસ્તકે આગળ ઉપર) જે આંધ્રપતિ થયા હતા તેમની સંખ્યા ૨૯ હતી, પ્રવર્તાવ્યો હતો. એટલે તેના ઉદ્દભવ સુધીના રાજાએવું પુરાણુકારો જણાવે છે. જ્યારે સમ્રાટ અને આંધ્રપતિ તરીકે અને તે બાદ થયેલ સર્વેને
(૧૪) બીજી રીતે પણ ૨૯ ની સંખ્યા બતાવી શકાય સાથેની સંખ્યા ૭ ની કહેવાય. જ્યારે વચ્ચે નં.૪ ને રાજા છે તે માટે જુઓ નીચેની ટીકા . ૧૯ નું મૂળ છે તે બે વખત ગાદીએ આવ્યું છે એટલે તેનું નામ બે લખાણ.
વખત ગણુએ તે તેની સંખ્યા ૮ની કહેવાશે. (૧૫) શાતકરણિની સંખ્યાને આંક ૭ ને છે; તે (૧૬) ઉપરમાં ૬, ૭ અને ૮ને ખુલાસે આપ્યા આંધ્રપતિ તરીકે પણ ગણાય તેમ છે. એટલે તેને નંબર બાદ છે, જ્યારે ૯ અને ૧૦ના આંકના ખુલાસા માટે નીચેની કરીએ તે તે સિવાયના ૬ આંધ્રભૂત્વા કહેવાય અને તેની ટીકા નં. ૧૮ જુઓ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034581 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Bhag 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Jain Shwetambar Conference |
| Publication Year | 1941 |
| Total Pages | 436 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |