Prachin Bharat Varsh Bhag 05

SR No.: 034581
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1941
Total Pages: 436
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 38

૧૪]
શતવહન વંશ
[ અષ્ટમ ખંડ
સીઝ ઓફ ધી ભાંડારકર ઈન્સ્ટીટયુટ નામના પુસ્તકમાં વાસ્તવિક રીતે તે ઉપનામને અર્થ “જે રાજાને ત્યાં “On the homes of the so called એક તો કરી ભરે છે=જેને બાતમી મેળવવાના Andhras=કહેવાતા આંધ્રના મૂળ વતન વિશે” સો ઠારે છે” એવો થાય છે. શીર્ષક નિબંધમાં વિચારો દર્શાવ્યા છે, ત્યાં તેમણે આ પ્રમાણે “સો દૂત અથવા બાતમી મેળવવાનાં શતકર્ણને અર્થ=one having hundred ears સો દ્વાર” એ ઘટના કેટલેક દરજજે શતકરણિના કર્યો છે, એટલે કે A king who has hundred નામને બંધબેસતી જણાય છે અને તે સુંદર તથા ears, meaning who has a hundred કર્ણપ્રિય હેઈ આલ્હાદજનક પણ કહી શકાય તેવી spies to work for him-જે રાજવીને સો છે. પરંતુ “કરણિ” શબ્દની પેઠે. આવી હકીકત પણ કાન છે, અર્થાત જેની સેવામાં સો જેટલી સંખ્યામાં આ વંશના કેાઈ રાજાના સંબંધમાં કયાંય વાંચવામાં દૂત (હમેશાં) કામ કરવાને તત્પર હોય છે. એક આવી નથી. જેથી હાલ તો એટલું જ ઉચ્ચારી શકાશે અન્ય ગ્રંથકારે પણ આ મતલબનો જ અર્થ સૂચવ્યો કે વ્યુત્પત્તિ આધારે આ શબ્દના અર્થને ઉકેલ કોઈ હોય એમ દેખાય છે. અલબત તેમાં તેમણે આ રીતે આણી શકાતો નથી. બાકી તે શોધખોળનો આંધ્રપ્રજાના કેઇ ભૂપતિને શતકરણિ નથી જણાવ્યા વિષય જ એવો અજબ છે કે તેમાં અનુમાન અને પરંતુ એક મગધપતિને લગતી તે હકીકત છે. તેમના કલ્પનાનો આશ્રય લીધા વિના ચાલતું નથી જ. શબ્દ આ પ્રમાણે છે-A certain Chera king બીજા પ્રકારે વિચાર કરીએ. જે “શતવહન’ paid a friendly visit to the king of જેવા જ ભાવાર્થમાં “શતકરણિ” શબ્દ વપરાયાનું Magadh. It gives the name of the માનવામાં આવે તે આ વંશના દરેકે દરેક રાજવીને Magadha king on the banks of the તે બિરુદથી સંબેધવામાં કાંઈ હરકત જેવું ન જ Ganges as (અહીં તામિલ ભાષાના શબ્દો લખેલ લેખાય. પરંતુ તેઓએ કતરાવેલા શિલાલેખોમાં આ છે), which would mean “Hundred વસ્તુસ્થિતિ લક્ષમાં રાખીને કામ લેવાયું હેવાનું Karnas” and it was a translation of ખુલતું નથી. થોડાકે એ જ શનકરણિ શબ્દ જોડયો છે. the Sanskrit title of Satakarni. Sans- જ્યારે “શતવહન” શબ્દ શિલાલેખમાં ક્યાંય વ૫રાયા krit scholars have however misread નજરે પડતો નથી; એટલે કે મનફાવે તેમ કામ લેવાયું the name of Satakarni instead of હોય એવું દેખાય છે. છતાં આ શબ્દોની વપરાશ Satakarni; the epithet evidently mean- માટે એક સમાધાન એમ આપી શકાય તેમ છે કે ing "a king who employed hundred વહન શબ્દ, action=કાર્યને અનુલક્ષીને વપરાય છે spies” or had one hundred sources of એટલે તે નપુંસકલિગ દશેક છે અને તેથી હું information=કેાઈ ચેરાપતિ મિત્રભાવે મગધપતિની પિતાનો વંશ દર્શાવવામાં તેને વાપરી શકે છે. જ્યારે મુલાકાતે ગયા હતા. તેના વર્ણનમાં ગંગાતટના તે કરણિ=કર્તાને અનુલક્ષીને હોવાથી પુલિગવાચક છે મગધપતિનું નામ (કઈ તામીલ ભાષાને શબ્દ અહીં જેથી ભૂપતિએ પિતાની જાતની ઓળખ માટેજ લખેલ છે) આપ્યું છે. જેનો અર્થ “સે કર્ણ” થાય તે વાપરતા દેખાય. આવી સ્થિતિમાં રાજા પિતાને છે. શતકરણિ (નામના) સંસ્કૃત બિરૂદને, તે અનુવાદ સંબોધતી વખતે, ફલાણું શતકરણિ એમ વિશેષપણે છે. પરંતુ સંસ્કૃતભાષાના પડિતાએ તે શતકરણિ કહી શકે. પરંતુ જ્યાં વંશનું જ નામ બતાવવું હોય શબ્દને બદલે શાતકરણિ શબ્દ વાંચી લીધો છે. ત્યાં શતવહન શબ્દ વાપરે. મતલબ કે રાજા પિતાના
(૪૪) જે, સ, ઈં. ૫. ૧૨૦.