Page Text
________________
ભારતવર્ષ ].
ઉઠેલ ચર્ચાના અને પ્રશ્નોના ખુલાસાએ
[ ૩૨૩
ધાનો કરી.” આ શબ્દોમાં તે ક્યાંય શંકાનું સ્થાન જ છે. જ્યારે પાંડવો અને દુર્યોધન વચ્ચે હસ્તિનાપુરમાં રહેતું નથી. સ્પષ્ટ નિર્દેશ કરેલ છે કે, ચંપાનું સ્થાન હરિફાઈ ખેલાય છે ત્યારે, કર્ણ રાજપુત્ર ન હોવાના કૌશંબીની પાસે જ છે.
કારણે તેને પોતાના હરિફ લખવાની અર્જુન ના (૫) જ્યાં જ્યાં ચંપાનગરીના રાજા અજાતશત્રુના પાડે છે, જેથી દુર્યોધન તુરત જ અંગદેશનું રાજ્ય મરણ સંબંધી હકીકત જણાવવામાં આવી છે ત્યાં ત્યાં કર્ણને સોંપી દે છે. હવે હસ્તિનાપુરનું રાજય મગધની સર્વ ઠેકાણે એક જ મતલબનું લખાણ દર્શાવ્યું છે કે, પૂર્વે અને પશ્ચિમે બે વિભાગમાં તે ન જ વહેંચાયેલું તેનું મૃત્યુ ચંપાદેશમાં જ થયું છે (જે દેશમાં ચંપા- હેય; અને પૂર્વ હિંદ પર તે જરાસંધનું જ પ્રભુત્વ નગરી આવેલી હોય તેનું નામ ચંપાદેશ એમ કહેવાનો છે. એટલે અંગદેશ હસ્તિનાપુરની આસપાસને કે હેતુ છે). વળી તે કુદરતી મેતે નથી મૂઓ પણ સમીપનો જ પ્રદેશ હોઈ શકે; તેમ તેને સમાવેશ પણ વિધ્યાપર્વતમાં જીત મેળવવા ગયો હતો ત્યાં મૂઓ હસ્તિનાપુરની રાજ્યસત્તામાં થતો હોવો જોઈએ. છે (જુઓ હરમન જેકેબીકૃત પરિશિષ્ટપર્વ, સર્ગ ૬, એમ હોય તો જ દુર્યોધન પિતાની મરજી પ્રમાણે પૃ. ૨૧ અને આગળ). આમાં વિંધ્યાચળ પર્વતનું અંગનું રાજ્ય કર્ણને સોંપી શકે. જરાસંઘના સામ્રાસ્થાન જ એમ સૂચવે છે કે, તે ચંપાદેશ (અંગદેશની જ્યની પેલી બાજુને પ્રદેશ તેને કબજે હોય કે તે રાજધાની ચંપાનગરી હોવાથી અંગદેશનું જ તેમાં કર્ણને તેની ભેટ ધરી શકે એ અસંભવિત જેવું જણાય સૂચન સમજવાનું છે) બંગાળમાં નહીં, પણ વિંધ્યાચળ છે. એટલે નિર્વિવાદ રીતે કહી શકાય કે અંગદેશનું પર્વતની અડોઅડ છે, એટલે કે જેને સેંટ્રલ પ્રેવીન્સીઝ સ્થાન મગધ સામ્રાજ્ય અને હસ્તિનાપુરની વચ્ચે જ કહેવાય છે તે પ્રદેશ છે.
હોવું જોઈએ. (૬) અંગપતિ દધીવાહન રાજા પિતાની રાણ (૮) શિલાલેખથી પણ તે જ હકીકતને સમર્થન પદ્માવતી સાથે ક્રીડા કરવા જતાં હાથી ઉપર બેસીને મળતું રહે છે. નાનાધાટ લેખ નં. ૧માં ( જીઓ પંચમ અટવીમાં જઈ ચડે છે. તે પછી તેના અનુસંધાનમાં પરિચ્છેદે, નાગનિકાના પિતા મહારથીને અંગિય કુળદંતપુર–કંચનપુર, કલિંગદેશ, વંશદેશ આદિનું વૃત્તાંત વર્ધન ગણાવવામાં આવ્યો છે. અંગિય કુલવર્ધનનો આવે છે; જે ભાગલપુરવાળો જ તે પ્રદેશ હેત તે અર્થ અંગદેશમાં જે લે-કુટુંબ રહેતાં હતાં તેની તેની આસપાસમાં આવા નામવાળું કોઈ સ્થાન પણ વૃદ્ધિ કરનાર એવો થાય છે. મતલબ કે આ મહારનથી તેમ તેવું કાઈ અટવી પણ નથી. હજુ ત્યાંથી થીઓ તેમજ મહાજકોનું સ્થાન, જેને હાલમાં દક્ષિણ તરફ નીકળી જવાય તે કલિંગની ભૂમિ ઉપર વરાડ કહેવાય છે અને પ્રાચીન સમયે વિદર્ભ કહેતા તેમજ ત્યાંની અટવીમાં પહોંચાય ખરું. પરંતુ તે માટે હતા તે ઠરાવાયું છે. અગ્નિમિત્રે પણ જે સરદારની તો 'મગધ દેશની ભૂમિમાંથી પસાર થવું જ જોઈએ. પુત્રી માલવિકા સાથે લગ્ન કર્યું હતું તે આ વિદર્ભ તેવું કર્યાનું કયાંય જણાવાયું પણ નથી તેમ પરમુલકના પ્રાંતનો જ હતું અને સંભવ છે કે નાગનિકા તેમજ રાજાને કોઈ ભૂપતિ પોતાની ભૂમિમાંથી એમને એમ માલવિકા બનને અંગિય કુલવર્ધન મહારથીઓની પસાર થવા દે ખરો કે? એટલે માનવું જ રહે છે કે, પુત્રીઓ હતી. જેથી સમજાય છે કે, વિદર્ભ પ્રાંતઅંગદેશની હદ દક્ષિણે લંબાઈને વિંધ્યાચળ પર્વતને વરાડ પ્રાંત તે પ્રાચીન સમયના અંગદેશનો એક ભાગ અડીને આવી રહી હતી.
હતો. તે માટે ત્યાંના મહારથીઓ પોતાને અગિયફલ () કાશી અને કૌશાંબી પાસે અંગદેશ, હવાને વર્ધન કહેવરાવતા હતા. પુરાવો મહાભારતમાંથી પણ મળી આવે છે. હકીકત ઉપરની આ દલીલ અને પ્રમાણેને એકત્રિત એમ છે કે, દુર્યોધન હસ્તિનાપુરના રાજવી છે. પાંડવો કરીને સાર-નિચેડ કાઢીશું તે આ પ્રમાણે મુદ્દા નીકળે ઈન્દ્રપ્રસ્થના રાજવી છે અને જરાસંધ મગધન સમ્રાટ છે -(૧) વત્સદેશની રાજધાની કૌશાંબી અને અંગ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034581 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Bhag 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Jain Shwetambar Conference |
| Publication Year | 1941 |
| Total Pages | 436 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |