________________
=
=
સાતવાહન વંશ
[ અષ્ટમ ખંડ
છે કે “The name of people (probably એમ હવે વાચક વર્ગને સ્પષ્ટપણે સમજાશે. modern Telangana ); name of dynasty;
(૩) શાત અને શત a man of law caste (The offspring of “શત ' સંસ્કૃત શબ્દ છે; તેને અર્થ =One a Vaideha father & Karwar mother, hundred થાય છે. અને વ્યાકરણના નિયમાનુસાર who lives by killing game) (૧) પ્રજાનું નામ જે પુરૂષ શતવંશને હોય તે સાત કહેવાય છે, જેમ છે (ઘણું કરીને વર્તમાન તેલંગણ); (૨) એક વંશનું વિદેહદેશને પુરૂષ વદેહ અને મગધને માગધ કહેવાય છે નામ છે; (૩) શુક્રજાતિની એક વ્યક્તિ (જેને પિતા તેમ. પુ. ૪ માં ગભીલવંશનું વર્ણન આપતાં આપણે વિદેહદેશને વતની છે અને મા કારવાર પ્રદેશની) જણાવ્યું છે કે, શલે કેએ ઉજૈનપતિ રાજા ગંધર્વછે કે જે શિકાર કરીને નિર્વાહ ચલાવે છે)” સેનને હરાવીને ત્યાં સ્વશાસન સ્થાપિત કર્યું હતું. (અથવા જેને આપણે પારધિ અથવા વાઘરી કહીને તેમના છેલ્લા રાજાએ શકારિ વિક્રમાદિત્યના હસ્તથી ઓળખીએ છીએ તે પ્રકારની પ્રજા)=મતલબ કે પરાજય પામ્યા બાદ, દક્ષિણના સ્વામી શાત રાજા અંધ શબ્દને તેમાં પ્રજા, વ્યક્તિ કે વંશદર્શક દર્શાવેલ સાથે યુદ્ધ કર્યું હતું, જેમાં તે શકરાજાનું મૃત્યુ છે, નહીં કે સ્થાનદર્શક; પરંતુ જ્યારે “ વર્તમાન થયું હતું તથા તે બાદ દશ વર્ષે આ શાત રાજા૨૩ તેલંગણ” એવા શબ્દથી સ્પષ્ટીકરણ કર્યું છે અને ૫ણ મરશું પામ્યો હતો. આ કથન વિરાસંહિતાના અંતે તેલંગણુ શબ્દ તે પ્રદેશવાસી છે ત્યારે બ્રમણ જેઠેલા યુગપુરાણના અધ્યયનમાંથી ઉદ્ધરાયું છે. તે ઉત્પન્ન થાય છે કે, અંધને તેમણે દેશવાચક તે નહીં ઉપરથી સાબિત થાય છે કે તે સમયે, એટલે ઈ. સ. ધાર્યો હોય ! પણ ખુલાસો કરી શકાય કે, તેલંગણ પૂ. ૫૭ માં જે રાજાએ દક્ષિણપતિ હતા તેમને દેશમાં વસતા લેક (People ) ને અંધ કહેવામાં સાત કહીને બોલાવતા હતા અને ઉપરમાં તે શબ્દની આવે છે, તેવી તેમની કહેવાની મતલબ પણ હોય.* જે વ્યાખ્યા આપી બતાવી છે તે ઉપરથી સમજાય ગમે તે અર્થમાં ૯ો, છતાં તેમના કહેવાનો આશય છે કે આ વંશને (શાતવંશી રાજાઓને ) સ વર્ષના સમજી જવાય તેમ છે જ.
આંક સાથે કાંઈક સંબંધ છે છે ને છે જ. આ પ્રમાણે આ પ્રમાણે ભિન્ન ભિન્ન વિદ્વાનોનાં મતદર્શન એક હકીકત થઈ. કર્યો. તે ઉપરથી એમ સહજ તરી આવે છે કે, તેઓ બીજી બાજુ કલિંગપતિ રાજા ખારવેલના હાથીસર્વ અરસપરસ સહમત થતા નથી. એટલે તેમના ગુફાના લેખમાં જણાવાયું છે કે તેણે પોતાના રાજ્યાકથન ઉપરથી અપ્રદેશનું સ્થાન નિશ્ચયપૂર્વક કરાવી રહણ પછી બીજે જ વર્ષે તેને રાજ્યાભિષેક મ. શકીએ તે સ્થિતિએ આપણે હજુ પહોંચ્યા છીએ, સ. ૯૮માં થયાનું પુરવાર કર્યું છે૨૩ એટલે તે હિસાબે એમ કહી શકાય તેમ નથી. તેમજ અંધ્રપ્રજાના ૯૮ર મ. . ૧૦૦ માં આ બનાવ બન્યા કહી વિવરણ કરતી વખતે જોઈ ગયા છીએ કે તેમની શકાશે), શ્રીમુખ શતકરણિ ઉપર એકદમ ચડાઈ ઉત્પત્તિના સ્થાન વિશે પણ હજુ આપણે અનિશ્ચિત કરીને મુશિકનગર સુધી પીછે હટાવી દીધો હતો. દશામાં જ છીએ. આ પ્રકારના સંજોગોમાં, “ અંધ” કહેવાનો આશય એ છે કે, શ્રીમુખ શતકરણિએ તાજે
તે “ આંધ્ર” બન્ને શબ્દને, અન્ય શબ્દયુમેની તરમાં જ પોતાની સ્વતંત્રતા જાહેર કરીને રાજનગરની Vી સાથે ન જોડતાં, ક્ટા પાડીને જ દર્શાવવાની સ્થાપના માટે તથા રાજ્યનું કાંઈક સીમાબંધન કરવા અમને જરૂર દેખાઈ છે અને તે વ્યાજબી જ છે માટે, ખારવેલના રાજપ્રદેશ ઉપર આક્રમણ લઈ જવા
(૨૨) ૫, , પૃ. ૨૦ ટીક નં. ૨૨ અને ૨૪. પૂ. ર૭; તથા તેજ પુસ્તકે પૃ. ૩૭૮ ઉપરની સમયાવાળીમાં (૨) તુ પુ. ૪માં રાજ ખારવેલનું જીવનવૃત્તાંત, ઈ. સ. પૂ. ૪૨૯ = મ. સ. ૯૮વાળા બનાવેલું નિરૂપ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com