Prachin Bharat Varsh Bhag 05

SR No.: 034581
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1941
Total Pages: 436
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 249

એકાદશમ પરિચ્છેદ ]
અમરાવતીનું આયુષ્ય
[ ૨૨૫
Polamavi=આપણને ગૈાતમીપુત્ર વિશેના લાંબા રહ્યાં છે, કે જરાક સ્થળાંતર થઈ ગયું છે જેમકે પાટલિઅને કિમતી શિલાલેખ મળ્યા છે જેને ગાતમીપુત્રને) પુત્રનું પટણા, મથુરા ઈ. ઈ; આવાં પ્રાચીન રાજગાદીનાં પુરાણોની નામાવલીમાં ખોટી રીતે દર્શાવ્યા પ્રમાણે સ્થાનમાંથી કેટલાંકનાં વૃત્તાંત ઓછા વધતા અંશે રેગ્ય પુલમાવીના પિતા તરીકે અત્યારસુધી ઓળખાવ્ય સ્થાને વર્ણવાયાં છે. જ્યારે કેટલાંકની ખાસ વિશિષ્ટતાછે. પરંતુ ગૈાતમીપુત્ર તો નાસિકના એક શિલાલેખમાં એને અમે તદન અલગ પાડી તેમનો સ્વતંત્ર પરિચય પલુમાવીના પુત્ર તરીકે દેખાય છે.” મતલબ કે પૈરાણિક પણ કરાવ્યો છે. આ સ્વતંત્ર પરિચયમાં. સાંચી-વિદિશાને ગ્રંથની નામાવલીમાં ગૈાતમીપુત્રને પુલુમાવીના પિતા પ્રથમ પુસ્તકે, તેમજ પાટલિપુત્ર, મથુરા અને તક્ષિાને તરીકે ઓળખાવ્યો છે જ્યારે નાસિકના શિલાલેખમાં તૃતીય પુસ્તકે વૃત્તાંત લખવામાં આવ્યો છે. જ્યારે અત્ર
લુમાવીના પુત્ર તરીકે ગણાવ્યો છે. અમારા મતે આંધ્રપતિના એક એવા રાજનગરનું વર્ણન કરવા ધારીએ બન્ને જણ સાચા છે. એકકેનું કથન ખોટું નથી. ડે. છીએ કે તે વિશે વાચકવર્ગના મોટેભાગે લગભગ શૂન્ય ભાઉદાજીના ખ્યાલમાં જે પુલુમાવી નામના રાજાઓ જેવું જ સાંભળ્યું હશે. આ નગરનું નામ છે અમરાવતી. એક કરતાં વિશેષ થયાં છે એ હકીકત આવી હોત ચતુર્થ પરિચ્છેદે રાજનગરનાં સ્થાનની ચર્ચા તો વિચાર બીજી જ રીતે વ્યક્ત કર્યા હોત. ડોકટર કરતાં બે સ્થાનને વિશેષ મહત્ત્વ અપાયું છે; અને ભાઉસાહેબે જે નાસિક લેખની વાત કરી છે તે અષ્ટમ પરિચ્છેદે તે બંને–પૈઠણ અને અમરાવતી–એ સંભવ છે કે નં. ૬ અને નં. ૭ આંધ્રપતિની બાબતને કેટલો વખત પાટનગર તરીકેનું માન ભાગવ્યું હતું હોવો જોઈએ. જ્યારે પુરાણમાં નિર્દિષ્ટ થયેલ પેલા તેની ચર્ચા કરી બતાવી છે. તેમાનું પૈઠ–પૈઠણ તે નં. ૧ અને ૧૮ વાળાઓ છે. (અલબત્ત નં. ૧૭ હજી સુધી કાંઈ થોડી ઘણી પિતાની પ્રાચીન ગેરવતા, વાળા નં. ૧૮ નો કા થાય છે પરંતુ, એક પછી જાના પુરાણા કેટ અને બાંધણી રૂપે, બતાવતું નજરે એક આવનાર બેની વચ્ચે સામાન્ય રીતે પિતાપુત્રનો પડે છે. પરંતુ અમરાવતી કયાં આવ્યું. તે હકીકત સંબંધ જ લેખાય છે તે ગણત્રીએ તેમણે પુત્ર જણાવ્યા પણ જ્યાં સામાન્યતઃ અંધારામાં પડી હોય, ત્યાં તેના દેખાય છે). એ દષ્ટિએ બને માન્યતા સત્ય જ છે. અવશેષની અને ભવ્યતાની નિશાનીઓ જળવાઈ રહી
પ્રાચીનકાળે ઘણું સામ્રાજ્ય થઈ ગયાં છે. છે કે નહીં તે પ્રશ્ન વિચારવાનું સ્થાન જ કયાં રહે તેમાંના કેટલાકનાં રાજનગરો એવી રીતે તદન છે? ઉપલપણે તેનું થોડુંક વર્ણન પુ. ૧માં તે વખતના
અદશ્ય થઈ ગયાં છે કે, તેનું ભારતીય સોળ રાજ્યોમાંના ૧૧મા ધનકટકબેન્નાટકને અમરાવતીનું નથી નામ નિશાન જડતું કે ઇતિહાસ આપતાં લખાઈ ગયું છે. તેના સંક્ષિપ્ત આયુષ્ય નથી તે સંબંધી કાંઈ પત્તો સારરૂપે જણાવી દઈએ કે તેનું સ્થાન, હાલના મદ્રાસ
લાગત. જેમ કે સિંધ- ઈલાકામાં કણાનદીના મુખથી પ્રવાહમાર્ગે ભીતરમાં સવીરનું વીતભયપદણ, અંગદેશની ચંપાનગરી, ઇ. ૨૫ માઈલ આસરે આગળ વધતાં. જ્યાં બેઝવાડા ઈ. જ્યારે કેટલાંક રાજનગરો એવી રીતે ભાંગીતૂટીને શહેર આવ્યું છે તે પ્રદેશમાં છે. અમરાવતી નામનું નામશેષ થઈ ગયાં છે કે, જે તેમની જાહેજલાલીનું એક ગામડું અત્યારે ત્યાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે. આ સ્મરણ આપણને કરાવવામાં ન આવે તે તે વિદ્યમતા અમરાવતી જેમ બેઝવાડાની નજીક છે તેમ વરમુળ ખડિયાને તેમના ધારવામાં ઘણું જ સંકેચ ખમ શહેરની પણ નજીક છે. તે ઉપરથી શોધપડે. જેમકે, કેશબે (કૌશાંબી); સાંચી, (વિદિશા); ખળમાં મચી રહેલા કેટલાક વિદ્વાનોએ, અમરાબેખાર (વૈશાલી); જ્યારે કેટલાંકના સ્થાન લગભગ તે જ વતીને બદલે વરંગુળને૧૦ એકદા પાટનગર હેવાનું
(૧) જ, એ. એ. ર. એ. સ. ૧૯૨૮, નવી આવૃતિ ૫. ૩. મિ. બખલેનો લેખ જુઓ તથા જ, બે. છે.
જે. એ. સ. પુ. ૮ માં છે. ભાદાજીને લેખ ૫. ૨૩ જુઓઃ -Bennakatak is, I believe identical with
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat