Prachin Bharat Varsh Bhag 05

SR No.: 034581
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1941
Total Pages: 436
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 232

૨૦૮ ]
રાણુ બળશ્રી તથા તેના પુત્ર-પત્રને પરિચય
[ એકાદશમ ખંડ
છે તથા આ લેખ કોતરાવ્યા પછી થોડા જ વખતમાં બેઠા હતા. ગાદી ઉપર વધારે મજબૂત હક તે ભાઈના ગૌતમીપુત્રનું મરણ નીપજ્યું હતું અને તેની પાછળ કરતાં પુત્રને વધારે ગણાય. જ્યારે અહીં તે પિતાની પેલા મોટાભાઈનો પુત્ર (પૃ. ૯૮, ટી. નં. ૧૭) ગાદીપતિ ગાદીએ પુત્ર ન બેસતાં, કાકાની ગાદીએ ભત્રિજ બેઠે બન્યો છે, તે સર્વ હકીકત તેમાંથી સૂચિત થતી છે. આ સર્વે પરિસ્થિતિ સંપૂર્ણ ઉકેલ માગે છે. તેને બતાવી આપી છે. વળી નં. ૧૭ વાળા રાણી બળીને ઉકેલ પણ “ whose son is living=જેને પુત્ર પુત્ર, અને ને૧૮ વાળા પૌત્ર થાય છે તે સ્થિતિ હયાત છે” એવા શબ્દો શિલાલેખમાં જે કોતરાવ્યા છે આપણી જાણમાં ક્યારની એ આવેલ છે. એટલે સાર એ તેમાંથી મળી આવતો સમજાય છે. હૈયાત બતાવાયેલા આ થયો કે, ને. ૧૮ વાળા નં. ૧૭ નો પુત્ર નથી પણ તેના રાજાએ ગાદીત્યાગ કર્યો છે તે તેની રાજકીય બીનમોટાભાઈને પુત્ર હોવાથી ભત્રિજો થતો હતો. ત્યારે લાયકાતને અંગે (નીચે જુઓ) કર્યો નથી જ લાગતો. પ્રશ્ન એ થાય છે કે, તે મેટેભાઈ એટલે ને. ૧૮ ને તેમ પુત્રની સ્થિતિ તે સમયે નહીં હોય પણ પિતા કેણ હતો અને તે મોટો હોવા છતાં ગાદીએ પાછળથી જન્મ થયો લાગે છે–એમ સમજવું રહે છે, કેમ બેઠે નથી; અથવા બેઠે હતું તે શા માટે તેણે નહીં તે તેને જ ગાદી મળી ચૂકત. વળી whose ગાદિત્યાગ કર્યો હતો. જ. આ. વિ. વિ. સ. પુ.૨, ભાગ son is livingનો ઉલેખ, શિલાલેખ જેવા રાજકીય - ૧, પૃ. ૬૪ ઉપર લખ્યું છે કે “Hala satavahan પરિસ્થિતિ સૂચવતા અગત્યના દસ્તાવેજમાં કરવામાં
was the son of Dipakarni હાલ શાતવાહન, આવ્યો છે. એટલે દેખાય છે કે, તે સમયે પણ તે દીપકરણિને પુત્ર થતો હતો.” આ ઉપરથી સિદ્ધ રાજકારણને અંગે થતી વાટાઘાટે અને વિચારણામાં થાય છે કે ને. ૧૮ વાળા રાજા હાલવિક્રમાદિત્યના તેની હૈયાતિ ઉપર ખાસ લક્ષ રાખવામાં આવતું ? પિતાનું નામ દીપણિ હતું. તેમ પુરાણના આધારે હતું જ. એટલે ગાદી ઉપરનો ચાલ્યો આવતે તેને હક આપણે જે નામાવલી ઉભી કરી શકયા છીએ તે કાયમ રાખીને, રાજા બનેલ તેના ભાઇના મરણ પામ્યા ઉપરથી સમજી શકાય છે કે, નં. ૧૭વાળા ગૌતમી- બાદ, તેના પુત્રને પાછી ગાદી સુપ્રત કરવામાં આવી છે. પુત્રનું નામ અષ્ટિકર્ણ છે, વળી ૧૫ વાળાનું નામ વળી રાજા હાલના જન્મ વિશે આપણે જોઈ ગયા
સ્વાતિક છે. એટલે આ સર્વ, કર્ણ—કણિ અંત્યાક્ષર છીએ કે (પૃ. ૨૦૭ સાર નં. ૪) તે દૈવી સંજોગમાંવાળાં નામો એક બીજા પ્રત્યે અતિ સામ્ય ધરાવનાર કાંઈક અસાધારણ સંગમાં થયો છે. આ ઉપરથી દેખાય છે. તેથી અનુમાન કરવાને લલચાઈએ છીએ સાર એમ ખેંચી શકાય છે કે, રાજા હાલના પિતાએ કે, ને. ૧૫ વાળા પિતા થતો હતો તેને રાણી બળશ્રી અથવા ગૌતમીપુત્રના મોટાભાઈએ ગાદીત્યાગ કર્યો પેટે બે પુત્રો થયા હતા, જેમાંના મોટા પુત્રનું નામ ત્યારે, હાલ રાજાને જન્મ નહેાતે પણ પાછળથી દીપકણિ અને નાનાનું નામ અરિષ્ટ કર્યું હતું. મોટો થયું છે. ગાદીત્યાગ થયે તે સમયે તે ગર્ભમાં હતો કે પુત્ર પોતાના પિતાની પાછળ ગાદીએ આવ્યો હતો. લાંબે કાળે જન્મ્યા હતા તે નક્કી કરવાનું કે એટલે તેને ને. ૧૬મો આંધ્રપતિ કહી શકાય. તેણે સાધન મળતું નથી. પણ ગાદીત્યાગ સમયે જ ગર્ભમાં કાંઈક કારણસર ગાદિત્યાગ કર્યો હતો જેથી નાનો ભાઈ હોય તો તેનો જન્મ, તેના કાકા ગાદીએ બેસવા બાદ ગાદીએ બેઠો હતે. વળી નાના ભાઈને રાજયઅમલ આઠનવ મહિના સુધીમાં જ થઈ જ જોઈએ. એટલે શરૂ થઈને પૂરો થયો ત્યાં સુધી લગભગ, પેલો મોટો તે ગાદીએ બેઠે ત્યારે, તેની ઉંમર તેના કાકાના ભાઈ જીવતો રહ્યો હતો; અને નાનાભાઈને મૃત્યુ રાજ્યકાળ જેટલી મેટી (તેમાંથી ગર્ભકાળ બહુ બહુ બાદ, તે મોટાભાઈનો પુત્ર ગાદીએ આવ્યો હતો. તે આઠ મહિના બાદ) ૨૫ વર્ષની ગણવી રહે. પરંતુ પ્રશ્ન પાછો એ ઉભો થાય છે કે, જ્યારે મોટા ભાઈએ તેને જન્મ, પિતાના ગાદીત્યાગ કર્યા પછી કેટલેક કાળે, ગાદી છોડી દીધી ત્યારે નાના ભાઈ શા માટે ગાદીએ થયો હોય તો તેટલા વર્ષની નાની ઉમરે તે ગાદીપતિ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat