Prachin Bharat Varsh Bhag 05

SR No.: 034581
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1941
Total Pages: 436
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 165

.
માન
વાગામ ===
== . ! ==
he
* * *
*
સપ્તમ પરિછેદ ]
રાજકીય પરિસ્થિતિ અને આંધ્રરાજ્યની સ્થાપના
[ ૧૪
રાજકીય વાતાવરણ જામી પડયું હતું.
સ્થિતિ હજુ પ્રાપ્ત કરી શકો નહતો. એટલે વિચાર - હવે જ્યારે કંવર શ્રીમુખ અને કૃષ્ણના હક્ક ઉપર કર્યો કે, પોતાના મોસાળ એવી દક્ષિણે મહારાષ્ટ્રના તરાપ પડી ત્યારે તેમને મને પણ મગધમાં રહેવું કૅનેરા જીલ્લા સુધી પહોંચી જઈ ત્યાંના ચટકાનંદઅપમાનજનક લાગ્યું હતું પરંતુ ઉત્તરહિંદમાં તે મૂળાનંદ વગેરેની કુમક અને સહાનુભૂતિ મેળવી લઈને મગધની સત્તાનો કરડે વાગી રહેલ હેવાથી, પિતાની પછી આગળ વધવું તે ઠીક છે, પોતે અત્યારે જે કાંઈ કારીગીરી ફાવે તેમ નથી એવું વિચારી, તેમણે વરાડ પ્રાંતમાં આવીને ઉભો છે ત્યાંથી પૂર્વ તરફ દક્ષિણહિંદ તરફ ઉતરવા ધાર્યું. તેમાં બેવડી મુરાદ પ્રયાણ કરીને, વર્ષભરમાં જ તાજેતરમાં લિંગપતિ હતી. એક એ કે, દક્ષિણમાં મગધની સત્તા સામે બની બેઠેલ રાજા ભિખુરાજ ઉપર હલ્લો લઈ જઈ ખળભળાટ જે જા હતો તેનો લાભ ઉઠાવાય અને તેને હરાવીને પોતે સર્વ સત્તાધીસા દક્ષિણાપથપતિ બીજી એ કે પિતૃપક્ષથી દુઃખિયારું બનેલું માણસ બની બેસવું તે ઠીક. ભિખુરાજે અત્યારે રે૭માં સંકટ સમયે આશ્વાસન મેળવવા જેમ માતૃપક્ષના વર્ષમાં પ્રવેશ કર્યો હતો, જ્યારે પિતે તેના કરતાં આશ્રયે જવા ઉત્કંઠા ધરાવે છે, તેમ પિતાના મોસાળમાં પાંચ સાત વર્ષે મોટો પણ હતા. બીજી બાજુ પણ જવાય તથા ત્યાં જઈ તેમની મદદ મેળવી ભિખુરાજે, યુવરાજ તરીકે માત્ર દશ વર્ષની અને પિતાનો રાજકીય હેતુ સિદ્ધ કરી શકાય. આ પ્રમાણેના રાજકર્તા તરીકે કેવળ સવા વર્ષની જ-મળીને એકંદરે બેવડા આશયથી તેમણે દક્ષિણનો માર્ગ લીધો હતો. બારેક વર્ષની જ રાજ્ય ચલાવવાની તાલીમ લીધી તેમાં મગધના રાજસત્તાધીશોએ કાંઈક મદદ પણ કરી હતી ત્યારે પોતે મગધપતિના યુવરાજ તરીકે શ્રેયાંય આપ્યાનું કહી શકાય. કારણ કે જે મગધમાં જ તેઓ વધારે વર્ષની તાલીમ લીધી હતી. ઉપરાંત કલિંગ રહે તો નિરંતર મુશ્કેલીઓ ઉભી કર્યા કરે ને ઠરી ઠામ કરતાં અનેકગણું સમૃદ્ધિવાન અને મહત્વની દૃષ્ટિ બેસવાને વાર ન આવવા દે દક્ષિણમાં ઉતરવાને બે ઉચ્ચ ગણાતા મગધ સામ્રાજ્યના અંગત પુરૂષ તરીકે માર્ગ કહેવાય. છેક પૂર્વમાંથી ઉતરી. કલિંગને વધીને રાજખટપટ અને પતા-કૌશલ્યમાંથી સસરા પાર અવાય પણ ત્યાં તે રાજા ભિખુરાજ ઉર્ફે ખારવેલને ઉતરવાને જાતિ અનુભવ લીધો હતો. જેથી પોતે સામને કરવું પડે તેમ હતું. જ્યાં પોતાને પગ મૂકવાને દરેક રીતે ભિખરાજ કરતાં સરસાઈ ભોગવે છે એટલે પણ સાંસા હોય (કેમકે તેમાં તે તેને મગધની ભૂમિ તેને જીતી લેવાનું બહુ કઠિન કાર્ય નથી. આ વિચાર ઉપરથી જ સામનો કરવો પડે) ત્યાં સામનો કરાય આવતાં. તે માર્ગ પ્રથમ ગ્રહણ કરવા તત્પર બન્યા શી રીતે ? એટલે શ્રીમુખે તે માર્ગ મૂકી દઈ, બુંદેલખંડ- ને પિતાથી જેટલું બળ એકઠું થઈ શકે તેટલું એકત્રિત રેવાની હદના રસ્તે, મધ્યપ્રાંતમાંથી સંસરવા ઉતરી કરી. કલિંગની પશ્ચિમ બાજુએથી હુમલે શરૂ કર્યો. વરાપ્રાંતમાં થઈને મહારાષ્ટ્રમાં જવાનો માર્ગ લીધે. પ્રથમ તો રાજા ખારવેલે આ હુમલાની બહુ દરકાર ને વચ્ચે આવતી ઘડી ઘણી પૃથ્વીનો માલિક પણ બન્યો.૯ કરી. પરન્તુ જ્યારે માલુમ પડયું કે તેમાં પોતે માટી - પરન્ત રાજ્યની સ્થાપના કરી, ભૂપતિ બનવા માટે ભૂલ ખાધી છે એટલે તેણે પણ એવી જબરજસ્ત તૈયારી રાજ્યગાદીનું નિર્માણ કરી સત્તા જમાવવા જેવી કરી અને પોતે જ લશ્કરની સરદારી લઈને એ
(૮) જુઓ પુ. ૨માં પૂ, ૧૦૨-૪ ઉપર સિક્કાચિત્ર નં. કલ-પરનાં વર્ણન.
(૯) આગળ ઉપર હકીક્ત જુઓ. - (૧) જુઓ તૃતીય પરિચ્છેદે તથા પુ. ૨-૫. ૧૧૦
(૧૧) ભિખુરાજ ઇ. સ. પૂ. ૪૨૯૪મ. સં. ૯૮માં ગાદિએ બેઠે ત્યારે પચીસ વર્ષનો હતો (જુઓ હાથીગુફાને શિલાલેખ-પુ. ૪માં તેનું જીવનવૃત્તાંત) અને આ બનાવ મ. સં. ૧૦૦ = ઈ. સ. પૂ. ૪ર૭માં, એટલે તેના રાજ્યના બીજા વર્ષે બન્યો છે તેથી ૨૫+૨૨૭ વર્ષની તેની ઉંમર લખી છે,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat