Prachin Bharat Varsh Bhag 05

SR No.: 034581
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1941
Total Pages: 436
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 160

૧૩૬ ] તેની ઉમર તથા સગાંવહાલાં
એકાદરામ ખંડ શતવહન વંશ (ચાલુ) રાજવીઓ વિષે કાંઈકને કાંઈક માહિતીમાં વૃદ્ધિ થતી પ્રથમના ચાર પરિચ્છેદમાં આ વશના સર્વ રહે છે. પરન્ત કલિગ સામ્રાજ્યવાળા ચેદિ વંશની રાજને વ્યક્તિગત જીવન રાજકર્તા તરીકે જે કહી સરખામણીમાં-કહે કે સમસ્ત ભારતવર્ષના રાજકર્તા શકાય, તે સિવાયની સામાન્ય હકીકત અપાઈ ગઈ છે. વશમાં–આ વંશને શાસનકાળ અતિ દીધું હોવાથી, હવે આપણે તે પ્રત્યેક રાજવીઓનું જીવન વૃત્તાંત લખીએ. તેમજ તે વંશના રાજાઓની સંખ્યા પણ તે પ્રમાણે
(૧) રાજા શ્રીમુખ તણિ વિશાળ હેવાથી, છુટી છવાઈ સંક્ષિપ્ત માહિતી મળેલ આ વંશના આદિસ્થાપક પુરુષનું નામ રાજા હોવા છતાંયે, કાંઈ જ નથી મળ્યું એમ કહીએ તો શ્રીમુખ છે. તેને શિલાલેખ અને સિકકાલેખ આદિમાં, બેટું નથી. આ સ્થિતિમાં, તેવંશની, જેને આપણે પ્રાથશિમુખ શાતકરણિ તરીકે પણ સંબોધાય છે. શિમુખ મિક-પ્રસ્તાવિક હકીકત કહીએ તેવી, જેમકે તે વંશનો નામ માત્ર માગધી સ્વરૂપે હોય એમ દેખાય છે; વળી આદિ પુરુષ કેણ હતું. તેની ઉત્પત્તિ એટલે તેને શાતકરણિ અથવા તો કોઈ વખત શતવહન વિશેષણ જન્મ, કયા માબાપને પેટ થવા પામ્યો હતો તથા પણ, કેટલાક વિદ્વાને તેના નામ સાથે જોડવાને પ્રેરાયા કયા પ્રદેશમાં, ને ક્યા સમયે તે વંશનો ઉદય થયો છે. આ શબ્દનો અર્થ શું થાય છે તે પ્રથમ પરિચ્છેદે હતા, તેવા સામાન્ય પ્રશ્નોમાંના કેટલાએક જેમ જેમ આપણે સવિસ્તર સમજાવી ગયા છીએ; તે ઉપરથી પ્રસંગ આવતો ગયો તેમ તેમ ઉપરના છએ પરિસ્પષ્ટ થશે કે, ઉપર નિર્દિષ્ટ કરેલ ગમે તે નામથી ચછેદમાં પૃથક પૃથકપણે આપણે નિવેદિત કરી ગયા તેને સંબોધવામાં આવે તે પણ એતિહાસિક દૃષ્ટિએ છીએ. એટલે તેનું પુનરૂારણ લંબાણથી કરવા કાંઈજ ફેર પડતું નથી. આપણે તેને રાજા શ્રીમુખના પ્રયોજન રહેતું નથી. પરંતુ તેની ઉમર, તેનાં સગાંનામથી જ ઓળખાવીશું.
વહાલાં, પુત્રપરિવાર આદિનું વિવેચન વગેરે તેના જીવનઉત્તર હિંદના અનેક રાજવંશો પરત્વે જેમ અનેક પ્રવાહ સાથે સંબંધ ધરાવતાં ઘણું તો હજુ જેવાં વિધ સામાન્ય બાબતની આપણે બહુ જ ટૂંક માહિતી રહી ગયાં છે; તે અત્ર તેના જીવનને વ્યક્તિગત ધરાવતા આવ્યા છીએ–બટ કે કહો કે બીલકુલ અઝાન પરિચય આપતાં પૂર્વે વર્ણવવાનાં છે. તેમ કરવામાં, છીએ. ઉપરાંત જે જાણીએ છીએ તે પણ વિકૃત જે પ્રશ્ન ઉપરમાં જણાવાઈ ગયા છે તેને ટુંક સાર સ્વરૂપે-તેમ દક્ષિણ હિંદ સંબંધી પણ તેજ દશા પ્રવર્તે અત્રે જણાવવો આવશ્યક છે. સંક્ષિપ્તમાં જણાવવાનું કે, છે. આ સ્થિતિ દક્ષિણ હિંદના બે મોટાં સામ્રાજ્ય તેનો જન્મ મગધપતિ નંદ બીજો, જેને આપણે માંના એકનું–કલિંગનું વૃત્તાંત, પુ. જેમાં આપણે વર્ણવી મહાપદ્મ તરીકે ઓળખાવી રહ્યા છીએ, તેની શુદ્ધ ગયા છીએ, તે ઉપરથી વાચકગણને સ્પષ્ટ થઈ ગઈ
જાતિની રાણી પેટ-શિકાર કરીને હશે. તેજ પ્રકારે આ બીજા સામ્રાજ્યની-શતવહનવશની તેની ઉમર તથા ગુજરાન ચલાવતી એવી પારધિ પણ છે એમ સમજી લેવું. બલકે એમ કહે કે, આ સગાંવહાલાં વર્ગમાંની એકાદ જાતિની શતવહનવંશના કેટલાક સિક્કાઓ તેમજ શિલાલેખ
કન્યાથી-થયો હતે. એટલે આપણે વારંવાર મળી આવતા રહે છે એટલે તેમાંના અનેક તેને શુદ્ધ ક્ષત્રિય ન કહેતાં, મિશ્રવણુની ઓલાદના
(૧) કે. . ર. પ્ર. પૂ.૪૨, પારી. પર:–The fo- ખાળ્યો છે. પરન્તુ તે બન્ને એક જ નામ હોવાનું મનાયું છે. under of the line bears the name “Satavahan તેથી અત્ર એક નામનો જ નિર્દેશ કરેલ છે. inscribed over his statue in the Nanaghat (૩) જે આંધ શબ્દ નતિ (1) વાચક (જુઓ ઉ૫રમાં ૫. cave (Raja Srimukh sātavahano) નાનાઘાટની ૨૦) હોય તે, તે. પારધિ વર્ગની એક અતિ વિશેષ સમગક્ષમાંના પુતળાની નીચે, તે વંશના સ્થાપક તરીકે “શાતવાહન’ જવી, પારધિને તે ધંધે જ છે, પરંતુ જે ગોત્રની તે કન્યા નામ (રાયા સિમુખ શાતવાહને) કોતરાવાયું છે.
છે (જુઓ આગળ ઉપર આ પરિઓને પુત્ર પરિવારવાળે (૧) મત્સ્યપુરાણમાં તેને શિશુક નામથી પણ ઓળ- પાસ્ટિાફ) તે ઉચ્ચ બ્રાહ્મણત્રીય સમજાય છે,