Prachin Bharat Varsh Bhag 05

SR No.: 034581
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1941
Total Pages: 436
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 144

૧૨૦ ]
શિલાલેખો :
L[ એકાદશમ ખંડ
લગભગ મોટેભાગે સાધુ માટે, ગુફાનું દાન દેવાય નહપાન વત્સગોત્રી સચીવ અયમે દાન દીધાની છે અને તે પણ ચોમાસાની ઋતુ માટે; એટલે એમ નોંધ કરી છે. નહપાનાં બિરૂદ બે પ્રકારે ધ્યાન અનમાન થાય છે કે ચોમાસાના વરસાદને લીધે (અને આપવા યોગ્ય છે, કૌટુંબિક ઓળખ તરીકેને “ક્ષહરાટ' તે સમયે વરસાદ કાંઈ આજના જે પરિમિત નામ મૂકી દેવાયું છે. અને નહપાને મહાક્ષત્રપ જે પ્રમાણમાં નહોતે જ આવતે, અને તેમાં પણ પર્વત કહેવામાં આવ્યો છે તેવી નેંધ આ એક જ છે. લેખ અને ઝાડી જંગલવાળા પ્રદેશ કે જ્યાં સપાટ જમીન- ન. ૩૭માં (વર્ષ ૪૨મું તેજે કલમમાં જરા આની ભૂમિ કરતાં સામાન્ય રીતે વધારે પ્રમાણમાં જ વરસાદ મિતિ-૪૫મું વર્ષ) તેને “ક્ષત્રપ' કહેવાય છે. જે કાંઈ પડે છે એટલે તેની અસર સાધુઓ અને તપસ્વીઓનાં ખાત્રીપૂર્વક ઠરાવી શકાય તે એટલું જ છે કે, ૪૨ કષ શરીર ઉપર ન થાય તેના રક્ષણ માટે ભક્તજનોએ અને ૪૬ વર્ષની વચ્ચે તે મહાક્ષત્રપ થયો હતે.” પ્રથમ લક્ષ આપવાની કરજ રહેતી હતી એમ આ ક્ષત્રપમાંથી મહાક્ષત્રપ કેમ (પૃ. ૪, પૃ. ૨૦૨થી ઉપરથી સ્પષ્ટ થાય છે).
૨૦૫) થવાય છે, તથા નહપાણને તેના પિતા ભૂમકની
હૈયાતિ દરમ્યાન (૪૦ થી ૪૫ વર્ષ સુધી) ક્ષત્રપ, અને નં. ૩૫-જુનેર
તેને મરણબાદ આઠેક મહિનાના ગાળા સુધી (૪૫અયમ, નહપાને પ્રધાન, વર્ષ ૪૬મું. ૪૫ કે ૪૬ વર્ષ) મહાક્ષત્રપ અને તે પછી અવતિની "Records gifts made by Ayama of
ગાદીએ બેસતાં રાજા તરીકે ઓળખાવાયો છે તે the Vatsagotra, minister of the [Rājā]
હકીકત પુ. ૩, પૃ. ૧૯૫-૬ માં નહપાણનું વૃત્તાંત Mahāk satrapa Swāmi Nahapāna. The
લખતાં જણાવી ગયા છીએ. એટલે તે કરીને અત્ર titles of Nahapāna are remarkable in
ઉતારવા જરૂર નથી. એટલું જ જણાવવું જરૂરનું two ways. The family designation
કહેવાશે કે ઉપરના બન્ને ઠેકાણે જે નિરૂપણ કર્યું છે તે 'Ksaharata' is omitted, and this is the
સર્વ સપ્રમાણ અને તદન સત્ય જ છે એમ સમજવું. only occurrence of the litle of “Ma- અત્ર બેએક ખુલાસા, આવશ્યક છે તેજ લખીશું. haksatrapa’ as applied to Nahapana. “મહાક્ષત્રપ'નું બિરૂદ દર્શાવતું આ એકજ શિલાલેખરૂપી In inscr. No. 33 (Year 42, with later પ્રમાણ છે તે વ્યાજબી છે, એમ હવે સમજાશે; કારણ date, year 45 in postscript) he is કે, મહાક્ષત્રપ પદ કેવળ આઠેક મહિના જ તેણે styled “Ksatrapa'. All that can be in• ભોગવ્યું છે. બીજું ક્ષહરાટ શબ્દ, તે કૌટુંબિક ઓળખ ferred with certainty is that he નથી પરંતુ સંસ્કૃતિની પ્રાદેશિક ઓળખ છે. એટલે became Mahaksatrapa between the જે પ્રદેશમાંથી તે પ્રજા આવી હતી અને જે ભાષા years 42 and 46=[ રાજા ] મહાક્ષત્ર૫ સ્વામી તેઓ બોલતા હતા તે દર્શાવવા પુરતી છે. એટલે
(૧૮) ક્ષહરાટ પ્રના જે ભાષા બેલતી તેને ખરોષ્ઠી બોલાતી હતી અને વેપાર અર્થે સંબંધમાં આવતા પાસેના નામ અપાયું છે. આ ઉપરથી સમજાશે કે, કેટલાક વિદ્વાને ગાંધાર પ્રદેશમાંની બ્રાહ્મી સાથે તેના ધણુએ શબ્દો ઉમેરાઈ ખરાઠીને માત્ર લિપિ તરીકે જ ઓળખાવી રહ્યા છે તે ગયા હતા, જે પાણિનિના વ્યાકરણથી સાબિત થાય છે. તે જ
પ્રમાણે વર્તમાનકાળે, સ્ટેશન, એજીન ઈ. શબ્દ અંગ્રેજી જેમ ગુજરાતી ભાષા અને લિપિ છે, તેમ ખરાઠી પણ ભાષાના હેવા છતાં હવે હિંદની અનેક ભાષામાં મળી જઈને, ભાષા અને લિપિ છે જ, બ્રાહ્મી માત્ર લિપિ છે તે ભાષા નથી. તે તે ભાષાના સ્વતંત્ર શબ્દો થઈ ગયા છે. આવા શબ્દો *
ખરોષ્ઠી ભાષા હોઈને જ, તે ઇરાન તથા કબજામાં હવે પ્રાંતિક નથી ગણવામાં આવતા.