Prachin Bharat Varsh Bhag 05

SR No.: 034581
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1941
Total Pages: 436
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 122

શિલાલેખ
[ એકાદરામ ખંડ
પુત્ર ગૌતમીપુત્ર શાતકરણિ ગાદીએ બેઠા છે. આ લેખ પરન્તુ તેનું રાજ્ય તરત સમાપ્ત થાય છે એમ ઉપરના ફોતરાવ્યા પછી રાજા ગૌતમીપુત્ર કેટલાં વર્ષ જીવ્ય પારિગ્રાફમાં લખી ગયા છીએ એટલે પિતાના રાજહશે તે સ્પષ્ટ થતું નથી. પરંતુ તેના નામને સમય નગરથી બેઠા બેઠા અથવા આખરી મંદવાડમાં ધર્માદા નિ ન કરો કોઈ બીજો શિલાલેખ કે સિક્કો મળી તરીકેના દાન માટે૧૯ તે હુકમ પાઠવ્યા હશે એમ આવતા નથી, એટલે જેમ વિદ્વાનોએ ઠરાવ્યું છે તેમ સમજાય છે. વળી આ અનુમાનને ડે. તે બાદ થોડા સમયે જ (અને આગળ ઉપર જઇશું રેસનના શબ્દોથી સમર્થન મળે છે. તેઓ લખે° કે તેમજ બનવા પામ્યું છે, તેનું મરણુ નીપજ્યું હતું છે કે “ it is quite possible that some એમ માની લેવું રહે છે. તે બાદ રાણી બળથીને cause, such as failure of health પૌત્ર રાજા પુલુમાવી ગાદીએ આવ્યો છે અને in his later years, may have led to તેના રાજ્યકાળ ૧૯મા વરસે, નીચે લખેલા શિલાલેખ the association of queen Bala-Sri in નં. ૧૩ની હકીકત બની છે, જે ખુદ રાણી બળશ્રીએ the governmentતદ્દન સંભવિત છે કે, તેની સ્વપ્રેરણાથી૧૮ તિરાવી દેખાય છે.
(રાજા ગૌતમીપુત્રની) જિદગીના પાછલા વર્ષોમાં, બન્ને . ૭ અને . ૮ લેખનું સ્થળ નાશિક જ બગડતી તબિયત જેવા કોઈ કારણને લીધે રાજ્યછે અને હુકમ ફરમાવનાર પણ બંનેમાં રાજા ગૌતમીપુત્ર વહીવટમાં રાણીશ્રી બળથીની સહાય લેવી પડી હશે.” શાતકરણ જ છે. છતાં જે વસ્તુ સમજવા જેવી રહે છે. રૂમ્સનના ઉપરના વાકયમાંના પ્રથમાર્થ સાથે અમે છે તે નીચે પ્રમાણે છે. નં. ૭માં, રાજા પોતે વૈજયંતિ મળતા થઈએ છીએ, પરંતુ ઉત્તરાર્ધ સાથે સંમત થઈ ગામે મુકામ નાંખી પડેલ છે અને ત્યાંથી ગોવરધન નથી શકતા, કેમકે રાણી બળશ્રીએ રાજવહીવટ પ્રાંતના પિતાના અધિકારીને હુકમ કરે છે એટલે પિતાના હાથમાં લીધાનું અન્ય પ્રમાણ મળતું નથી. સ્પષ્ટ થાય છે કે, તે સમયે રાજા પિતે પણ લડાઈની કદાચ એમ કહેવામાં પણ આવે કે “whose son દોરવણી કરતા હતા. તેમજ, જે સ્થાને લેખ કેતા is living' શબ્દ, જીવંત રાજાની ટૂંકી થતી હોય ત્યાં કોતરતી વખતે રાજાની ઉપસ્થિતિ હોવી જ જતી જીવનદોરીના, અંતિમ સમયસુચક છે. એટલે જોઈએ એમ નિશ્ચિતપણે માની લેવાનું નથી. રાજાનું રાજ્યવહીવટ ચલાવવા માટે કૌસિલ જેવું કાંઈ તંત્ર નામ તે માત્ર સત્તાધિકાર સૂચવવા પૂરતું જ હોય છે. નીમ્યું હોય ને તેમાં રાણી બળશ્રીને સામેલ રાખી
નં. ૭નો સમય રાજ્યકાળના ૧૪મા વર્ષનો છે જ્યારે હોય. પરંતુ આ બેમાંથી એકે કારણું સંભવિત નં. નો સમય ૨૪મા વર્ષને છે. બેની વચ્ચે ૬-૭ લાગતું નથી. કારણ કે જીવંત રાજા પ્રત્યે-ઉદેશીને વર્ષનું અંતર છે. નં. ૭માં જણાવેલ હુકમ છોડતી જે તે શબ્દ વપરાયા હેત તે, વાકયની રચના જ વખતે રાજ વૈજ્યતિમાં બેઠો છે જ્યારે નં. ૮માને કરી ગઈ હોત.૨૧ વળી કેંસિલ જેવું તંત્ર જ આદેશ કરતી વખતે પોતે ક્યાં છે તે જણાયું નથી. નીમવાની જરૂર નહતી, કારણ કે કુમાર પુલુમાવી
(૧૭) એટલે આ ગૌતમીપુત્રનો પુત્ર, કે ઉપરમાં જણાવેલ (૧૯) જેમ હિંદુઓમાં અત્યારે, મરણ સમયે ઘર્માદા મેટાપુત્રનો પુત્ર, તે હતો એટલે તપાસવું રહે છે. પરંતુ જે દેવાને રિવાજ છે તેમ તે સમયે પણ હશે એમ સમજાય સંયોગોમાં “હૈયાત પુત્ર” અને બીજી હકીક્તનો ઉલ્લેખ છે, કેમકે આ હુકમ કાઢયા પછી તરતમાં તેનું મરણુ નીપજ્યું થયો છે તથા રાજ ગૌતમીપુત્રનું મરણ તરત જ થયું છે તે છે. આ હુકમ તેની માએ, રાજાના નામથી કાઢયાનું જે બધું જોતાં, પેલા મેટા હૈયાત પુત્રને જ પુત્ર ગાદીએ લખ્યું છે તે આ અનુમાનને સમર્થન કરે છે. આવ્યા છે એમ સમજવું રહે છે.
(૨૦) કે, આ. ૨. પ્ર. પૃ. ૪૮. " (૧૮) આ લખવાના કારણ માટે આગળ જુઓ,
(૨૧) જેમકે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat