Prachin Bharat Varsh Bhag 05

SR No.: 034581
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1941
Total Pages: 436
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 103

ચતુર્થ પરિચ્છેદ ] ધામિક ક્રાંતિ
[ ce સબા૫ણે વહીવટ ચલાવ્યો હતે (જુઓ પુ. ૩). ત્યાંની વળી તે અવંતિપતિ આધો પાછો થઈ માથું ઉચકવા મજ સાથેના સહવાસમાં ઘણા વર્ષો ગાળેલ હોવાથી જેવું ન કરે માટે, પોતાના સાગરિત અને ધર્માનુયાયી તે જલદ પ્રકૃતિને અને ઉગ્ર સ્વભાવ બની ગયો પુષ્યમિત્ર નામના બ્રાહ્મણને,૧૯ અવતિના સૈન્યપતિ હતે. એટલે ગાદીએ બેસતાં વેત, પોતાના પિતાની તરીકે નિયત કરતે આવ્યો. ઉપરાંત સર્વની ટોચે ચડે માફક પોતાની પ્રજાને ધર્મના અંકુશ તળે રાખવાની તેવું બીજું કાર્ય એ કર્યું કે, અવંતિમાં જ તેણે બીજે અને તેમને ચાહ મેળવવાની ઉત્કંઠા અને ઉલટમાં અશ્વમેઘ યજ્ઞ કર્યા ર૦ તથા તે સ્થાને એક વિજયતેણે ધર્મધપણું ધારણ કરી લીધું હતું અને રાજ- સ્તંભ ઉભો કરી તે સઘળું ખર્ચ ત્યાંની પ્રજા પાસેથી સત્તાનો ઉપયોગ કરી ત્રાસ વર્તાવવા પણ માંડયો વસલ કર્યું. આ પ્રમાણે પોતાના સ્વભાવને કહે. હતો. જેથી પ્રજા ઉરાઈ ગઈ હતી. બીજી બાજુ કે ધર્માભિમાનને કહે, કે પિતે જે પ્રયોગ આદર્યો તેના ભાઈભાંડુઓમાં અને કુટુંબીઓમાં પણ તેના હતો તેની સફળતાની ખુમારીનું કહે, પણ તેનું સ્વભાવને લીધે વિખવાદે પ્રવેશ કર્યો હતો જેને દિગ્દર્શન સર્વપ્રજાને કરાવ્યું. તે બાદ પોતાના જીવતરને પરિણામે તેમનામાં તીવ્ર કુસંપ જામી ગયો હતો અને ધન્ય માનતે પુકિત હૃદયે, અને ઉછળતી છાતીએ, જેમ જેમ તક મળતી ગઈ તેમ તેમ તેઓ પોતાની સત્તા અભિમાનપૂર્વક સ્વદેશ તરફ પાછા વળ્યો હતો. પરંતુ તળના મલકે પચાવી સ્વતંત્ર થવા મંડથી હતા. આમ વર્ષ દઢ વર્ષમાં જ પિતે કાળના મુખમ બેવડી ત્રેવડી ક્ષતિ લાગુ પાડવાથી, જે મૌર્યન સામ્રાજ્યની અદશ્ય થઈ ગયો. મહારાજા પ્રિયદર્શિનના સમયે હાકલ વાગી રહી હતી આ પ્રકારે પ્રથમ ધર્મક્રાંતિને આરંભ સાતમા તેજ સામ્રાજ્યની કમળ પાંચ સાત વર્ષની અવધિમાં રાજાના અધિકારે થયો હતે. આદર્યા અધૂરાં કેમ એકદમ પાતી દશા આવી ગઈ. પ્રાસંગિક રીતે પ્રાપ્ત રખાય; ને રહે તો તેટલે કા કહેવાય ને ! રાજા થયેલ આવી સેનેરી તકને લાભ રાજા શાતકરણીએ શાતકરણિ જે પાતાના જમણા હાથ સમાન હતો તરત જ લીધે અને અવંતિ ઉ૫ર ચડાઈ કરી. રાજા તેના મરણથી પુરોહિત પંતજલી પતે એકલવાયા વૃષભસેન મરાયો. તેની જગ્યાએ તેના ભાઈને ગાદીએ જેવા થઈ ગયા. પરંતુ ઉપરોક્ત ઉક્તિ અનુસાર બેસારી જે અવંતિને પોતે માંડળિક હતો તે જ હિંમત હારે તેવા નહોતા. એટલે તેમણે બીજા રાજાને અવંતિપતિને પોતાને માંડળિક બનાવ્યો.૧૮ આ ૫ણ સહાયક તરીકે ધારવાની વિચારણા કરવા માંડી. સમયની એક બલીહારી અને વિચિત્રતા જ કહેવાય ને! આવો રાજા શાતકરણીના ગાદી વારસ કરતાં તેમના
(૧૮) આ સમય સુધી અતિ ભાવનાનું પ્રાબલ્ય had satkarni proclaimed his suzerainty by the યાહતું હતું એમ સમજાય છે. નહીં તે તેણે પોતાના performance of the horse-sacrifice; and on સામ્રાજ્યમાં તે મૂલાક ભેળવી લીધો હતો
one of these occasions at least, the victory (૧૯) પુષ્પમિત્રનું જન્મસ્થાન જે દક્ષિણ હિંદમાં પત- thus celebrated 'must have been at the જલી મહાશયના જન્મસ્થાનવાળા અને પૈઠણુ પાસેના expense of the Sungas=સમજાય છે કે આ અશ્વમેધ ગોદાવરી નદીના મુળ તરીકે ગણાતા પ્રદેશમાં ગણાય છે તે યજ્ઞ કરીને શાતકરણીએ બે વખત પોતાનું સાર્વભૌમપણું વસ્તુ આ હકીકતની ખાત્રી આપે છે. આથી સિદ્ધ થાય છે. જાહેર કર્યું હતું. અને તેમાંથી કમતીમાં કમતી એક વખતે કે; વૈદિકમતને પુનરૂદ્ધાર ગોદાવરી નદીના પ્રદેશમાંથી થયો છે. તે સર્વ ખર્ચ ઇંગવંશ પાસેથી લીધું ખાય છે. [ અમારે - આ પ્રદેશને દક્ષિણગૌડ-ગોડ-ગાન કહે છે. જ્યારે ટિપ્પણ-ખરી રીતે શુગવંશી તે કેવળ કરતા કાવતી જ બિહારમાં આવેલ પાલવંશી રાજાઓના મુલકને પૂર્વગૌડ વ્યક્તિ હતી બાકી રાજ કરતા તે મૌર્યવંશી જ હતા.. કહેવાય છે (જુઓ પુ. ૨. ૫, ૭રની હકીક્ત).
() આ હકીકતની પ્રતીતિ તે વિજયસ્તંભના શિલા(૨૦) c.HI. pp. 530-1: Twice / appears લેખ ઉપરથી મળે છે,