Prachin Bharat Varsh Bhag 04

SR No.: 034580
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1938
Total Pages: 476
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 59 MB

Page 139

દ્વિતીય પરિછેદ ]
ભાવાર્થ વિગેરે
થાય છે. તે વિષે કઈ પણ જાતને શક ઉઠાવી શકાય કરતા હોવાનું મનાયું છે, તેનું નામ જેમ સાધારણ રીતે તેમ નથી.”
ધારવામાં આવે છે કે તેના મૂળ સ્થાપક શક રાજ (૪) “શક સંવત” એટલે શક પ્રજાએ ચલાવેલો હતું તેથી તેને શક સંવત કહેવાય; એમ ભલે ન સંવત અથવા શક પ્રજાને જે માન્ય હતો તે સંવત- બન્યું હોય, છતાં એટલું તે સત્ય છે જ, કે આ શક “It may mean, the Era of the Saka રાજાઓએ ઘણો લાંબા કાળ ઉત્તર હિંદમાં તેને વાપ nation themselves, or the Era used
રાખ્યો હતો, તેથી તે નામ પડી ગયું હોય”. એટલે by the nation who call themselves
તેમના કહેવાની મતલબ એ છે કે, ચ9ણ ક્ષત્રપવાળી sakas. e. p. “But whatever their પ્રજાને શક કહેવાઈ છે અને તેથીજ, તેમણે જે શક nationality may have been, it seems સંવતને ઉપયોગ કર્યો છે, તેનું નામ શકસંવત છે. extremly probable that in later times,
આ શકસંવતના અર્થ બે રીતે થઈ શકે છે. એક તો they western kshatrapas) are actually શકરાજાએ સ્થાપેલ સંવત અને બીજો અર્થ. શક called “Sakas” and it may be sug
પ્રજાએ ઘણે લાંબો કાળ જે સંવતનો વપરાશ કર્યો gested that the name which was gene
રાખ્યો હતો તેવો સંવત. આ બે અર્થમાંથી બીજે rally accepted at a later date for the
વધારે સંભવિત હોય એમ તેમનું મંતવ્ય થતું જાય era used by them, may not have been છે. ગમે તે અર્થમાં ઘટાવે પરંતુ તેને શક પ્રજાની derived from the fact that it was સાથે સંબંધ છે એમ કહેવાનો મતલબ છે. originally founded by a Saka king, (૫) “શક-નૃપ-કાલ' એ શબ્દ પણ વાંચas is generally assumed but from the વામાં આવે છે. તે આ શબ્દને પછેદ કરતાં તેમાં fact that, it became best known in ક્યા કયા અર્થ સમજી શકાય તેમ છે તે તપાસવાની northern India, as the era which - જરૂર છે. તેમાં ત્રણ શબ્દનો સમાસ થયે દેખાય was used for so long a period by these છે. એટલે ત્રણ અર્થ સામાન્ય રીતે તેમાંથી નીપજાવી Saka kings (saka-Nrupa-kala )= શકાશે; (અ) શકતૃપ-કોલ (બ) શક-તૃપકાલ (3) તેઓ ગમે તે જાતની પ્રજા હેય, છતાં એટલું અને શક-તૃપ-કોલઃ તે ત્રણે શબ્દ એક પછી એક સવસા ચોક્કસ જ છે કે, તેઓ (ચ9ણવંશી ક્ષત્રપ)ને લઈએ. તેમાંને (અ) પ્રથમ શકતૃપ-કાલ; એટલે કે આગળ જતાં શક તરીકેજ ૩૨ ખરેખર રીતે ઓળ- શક પ્રજાનો જે રાજા છે તેને સંવત; પછી તે રાજા ખવામાં આવ્યા છે. અને (તેથી) એમ સૂચન કરી પોતે શક હોય કે ન પણ હોય. વધારે સંભવિત શકાશે, કે જે શકને તેઓ સામાન્ય રીતે ઉપયોગ એમ દેખાય છે કે તે પોતે શક જાતિનો નહતો જ
નથી, તેની ચર્ચા આ પુસ્તકમાં નવમા ખાતે કરવામાં નહપાણના વૃત્તાંતે)પણ વિશેષ અધિકાર આગળ ઉપર ચષણની આવશે. અહીના રાક શબ્દ તે સંવત્સરના ભાવાર્થમાં હકીકતે લખવામાં આવશે. છતાં અને શક તરીકે વપરાય છે એટલું બતાવવા પુરતું જ આ દષ્ટાંત છે અને વિદ્વાનોને કથન જે મેં અંગીકાર કર્યું છે તે એટલા માટે કે તે સત્ય છે એમ સમજવાનું છે.
અહીં તે સઘળા રાજાઓની જાતિ વિશેની ચર્ચા કરાતી (૩૧) જુએ કે, આ. રે. પારિ. ૮૪.
નથી તેથી જ અહીં તો “શકતૃપકાળ’ શબ્દની જ ચર્ચા (૩૨) આ ચષણક્ષત્રપોને વિદ્વાનોએ શક તરીકે ઓળ- થાય છે માટે અંગીકાર કરવામાં કાંઇજ ફેરફાર થઇ ખાવ્યા છે. પણ ખરી રીતે તેઓ શક નથી જ. તેને આપણે જતો નથી. ૫. ૩માં અવાર નવાર ઉલ્લેખ કરી ગયા છીએ (જુઓ (૩૩) ઉપર ઢાંકેલુંજ વાક્ય જુઓ..
૧૩
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat