________________
ગામડિયાની ઓળખ રસ્તાની બાજુમાં ઊભા રહીને રશિયન સેનાના મેજર આગવી છટાથી દારૂ પી રહ્યા હતા. એવામાં સાવ સામાન્ય પોશાક પહેરેલી ગામડિયા જેવી વ્યક્તિ એની પાસે આવી અને એણે મેજરને એક જગાનું સરનામું પૂછવું. મેજરે ગામડિયા જેવી લાગતી વ્યક્તિને ખસી જવાનું કહ્યું છતાં એ ઊભી રહેતાં એને ધમકાવતાં કહ્યું, “તું મને ઓળખતો નથી લાગતો !” ગામડિયાએ કહ્યું, “સાહેબ, આપ કૅપ્ટન જેવા લાગો છો. લશ્કરમાં કૅપ્ટનનું પદ ભોગવો છો ને !'
‘કૅપ્ટન, બેવકૂફ, જરા અધિકારીની ઓળખ કરતાં તો શીખ ?” તો પછી તમે લેફ્ટનન્ટ હશો, ખરું ને !” હે ભગવાન, માં તારા જેવા બુદ્ધ સાથે મારો પનારો પડ્યો.” સાહેબ, લશ્કરના રુઆબદાર મેજર લાગો છો.” મેજરે ગર્વથી કહ્યું, “હા, હવે તેં મને બરાબર ઓળખ્યો.”
પેલા ગામડિયા જેવા લાગતા માણસે મેજરને સલામ કરી એટલે મેજરે એને પૂછ્યું, ‘તું પણ કોઈ ગામનો ચોકીદાર લાગે છે. ગામડિયાએ કહ્યું, ‘હું નથી સિપાહી, નથી કૅપ્ટન, નથી મેજર કે નથી જનરલ, પણ હું તો છું અહીંનો રાજા.”
આ ઉત્તર સાંભળીને મેજરનો દારૂનો નશો એકાએક ઊતરી ગયો. એમણે સમ્રાટને ઓળખી લીધા અને સલામી આપી, ત્યારે સમ્રાટે કહ્યું,
‘તમે મેજરનું પદ મેળવીને એ ભૂલી ગયા કે પહેલાં તમે એક મનુષ્ય છો. હું પણ એક મનુષ્ય છું. માનવીના પદ અને હોદ્દાઓ કરતાં એનો માનવીય સંબંધ ઘણો હાથ મહત્ત્વનો છે.”
મંત્ર માનવતાનો મેજરે રાજાની ક્ષમા માગી.
49
