________________
कारकसामान्यविचारः। धात्वर्थेऽन्वय इति कर्मप्रत्ययान्यत्वमपि तत्र विशेषगांवोध्यम् । अथ कनकर्मतान्यतरबोधकशब्दासमभिव्याहृतत्वं धातोरेव विशेषणं बोध्यम् । तेन छेत्तुं सांप्रतं - क्ष इत्यादौ नारद इत्यबोधि स इत्यादौ निपातेन कर्मकमत्वयोर्बोधने धात्वर्थेहितीयार्थस्य नान्वय इति इदमेवासाधुत्वं कर्मप्रत्ययनिफातसमभिव्याहृतधातोरथें स्वार्थान्वयबोधाप्रयोजकत्वलक्षणं द्वितीयाया"मनभिहिते" इति सर्व ज्ञापयति। एवं तृतीयार्थकट त्वकरणत्वप्रकारतानिरूपितविशेष्यतासम्बन्धेन शाब्दं प्रति कट बोधकपदासमभियाहृतकरणबोधकपदासमभिव्याहृतसप्रत्ययधातुजन्योपस्थितेविशेष्यतासंबन्धेन यथायोग्यं हैतुत्व तेन घटादिपदेन लक्षणया पाकोपस्थितावपि चैवेण घटः चैत्रेण काठे न घट इत्यादौ न तथा शाब्दबोधः । न वा पचनं पचति वा इत्यादौ चैत्रेणेति टतौयार्थकर्ट त्वस्य धात्वर्थेऽन्वयबोधः । न वा पचनमित्यादौ काठे नेति टतौयार्थकरणत्वस्य धात्वन्वयबोध इति । न्यायमतेएवं कार्यकारणभावाः शाब्दिकमतेऽप्येते कार्यकारणभावाः । परं तु कर्मत्वकर्ट त्वकरणत्वानि न विभतीनामर्थाः किं तु कर्मकर्ट करणानि । ते कर्मत्वकर्टत्वकरणत्वान्यनिवेश्यकार्यकारणभावा यथोक्ता बोधयाः। एवं पञ्चम्यर्थविभागजनकत्वाद्यपादानत्वादिप्रकारतानिरूपितविशेष्यतासंबन्धेन शाव दं प्रति प्रत्ययान्तधातुजन्योपस्थितेविशेष्यतासंबन्धेन हेतुत्व तेन घटादिपदेन लक्षणया पतनोपस्थितावपि न तथा वृक्षाहट दूत्यादौ शाब्दबोधः । वृक्षात्मतति पत्यते पतनमित्यादौ
Abo I Shrutovanom
