________________
___ कारकसामान्यविचारः। यत्वप्रयोजकत्व धातुभिन्नपदव्यतिरेकप्रयुक्तव्यतिरेकाप्रतियोगिस्वप्रकारकशान्दसामान्यकत्व तथाभूतसुवर्थस्य बोध्यम् । सामान्यपदोपादानात्कान्तस्य वस्यतीत्यादी षष्ठार्थस्य श षस्य तादृशशान्दप्रकारत्वेऽपि न तनातिव्याप्तिः । शषप्रकारकशाब्दसामान्ये तादृशक्यतिरेकाप्रतियोगित्वविरहात् । कान्तस्य केश इत्यादी धातुभिन्न पदेनापि शेषप्रकारकशान्दजननात् । तगडलस्य पाक इत्यादौ षष्ठयर्थकर्मत्वादौ नाव्याप्तिः । कर्मत्वप्रकारकशाब्दसामान्यस्य तादृशव्यतिरेकाप्रतियोगित्वात् । धातुभिन्नपदेनकमत्वप्रकारकशाब्दाजननात् एवं स्वप्रकारता स्वार्थ कसुवर्थ तावच्छेदकरूपेण क्रियानिरूपितसंबन्धेन चावच्छिन्ना बोध्या तेन व्याघ्राहिमेतीत्यादौ पञ्चम्यर्थ हेतुत्वस्य गेहे पचतौत्यादौ सप्तम्यर्थाधेयत्वस्य व्याघ्रस्य दरमित्यादी भूतले घट इत्यादौ शषत्वेन क्रियानिरूपकायसम्बन्धेन शाब्दप्रकारत्वापि नाव्याप्तिः पञ्चम्यर्थतावच्छेदकहेतुतात्वन क्रियानिरूपककर्ट कर्मान्यतरघटितपरम्परासंबन्धेन च दशितस्थले शाब्दप्रकारताया अनवच्छिन्नत्वात् । एव सति तगडलं पचतीत्यादौ तण्डुलीया कर्मतेत्यवान्तरवाक्योर्थबोधस्य हितीयाप्रकृतिभूतधातुभिन्नतण्डुलादिपदव्यतिरेकप्रयक्तव्यतिरेकप्रतियोगित्वेनासम्भवः स्यात् तहारणार्थ सुपात्तग्य स्वप्रकारकत्यत्र प्रकारकत्वस्य निवेशो निष्प्रयोजन एव स्वविषयताकत्वनिवेश नापि तबारणसम्भवात् विषयतायाः क्रियानिरूपकत्वोपलक्षिततत्तत्संबन्धावच्छिन्नत्वविशेषणात् । तण्डुलौया कर्मतेत्यत्र कर्मताया विश ष्यत्वेऽपि तस्य दर्शितसम्बन्धानव.
Aho I Shtutgyana
