________________
नाम हैं।
हरीतक्यादिनिघण्टुः भा. टी.। (१०५ ) कोविदारोऽपि तद्वत्स्यात्तयोः पुष्पं लघु स्मृतम् १०६ सूक्ष संग्राहि पित्तात्रप्रदरक्षयकासनुत् । कांचनार, कांचनक, गंडारी, शोण पुष्पक, कोविदार, चमरिक,कुदान, युगपत्रक, कुण्डनी, ताम्रपुष्प, अश्मन्तक, स्वल्पकेशरी यह कचनारके
कचनार- शीतल, ग्राही, कसैला,कफ तथा पित्तनाशक पौर कृमि,कोद, गुदभ्रंश, गंडमाला और व्रणोको हरनेशला है। कोविदार भी इसीके समान गुणोंवाला है। इन दोनोंके फूल-लघु, रूक्ष, ग्राही तथा पित्त,रक्तविकार, प्रदर, क्षय और कासको नष्ट करने वाले हैं ॥ १०३-१०५ ॥ .
श्याम-श्वेत-रक्त-शिग्रुः । शोभांजनः शिग्रुतीक्ष्णगंधकाक्षीवमोचकाः ॥१०६॥ तद्बीजं श्वेतमरिचं मधुशिग्रुस्तु लोहितः। शिग्रुः शरः कटुः पाके तीक्ष्णोष्णं मधुरोलघुः।।१०७ दीपनो रोचनो सूक्षः क्षारस्तितोविदाहकृत् । संग्राही शुक्रलो हृयो पित्तरक्तप्रकोपनः ॥ १०८॥ चक्षुष्यः कफवातघ्नो विद्रधिश्वयथुक्रिमीन् । मेदोऽपचीविषप्लीहगुल्मगंडवणान् हरेत् ॥ १०९ ॥ श्वेतः प्रोक्तगुणो ज्ञेयो विशेषादीपनः सः । प्लीहानं विद्रधिं हंति व्रणनः पित्तरक्तकृत ॥११०॥ मधुशिग्नुः प्रोक्तगुणो विशेषादीपनः सरः॥ शिवल्कलपत्राणां स्वरसः परमार्तिहत् ॥ ११ ॥ चक्षुष्यं शिग्रुजं बीजं तीक्ष्णोष्णं विषनाशनम् । , अवृष्यं कफवातघ्नं तत्रस्येन शिरोतिहृत् ॥ ११२ ॥ शोभांजन, शिग्रु, तीक्ष्णगंधक, अक्षोध, मोचक यह सहिजनके नाम हैं। इसे अंग्रेजीमें Horse Radish Tree कहते हैंm