________________
ज्ञान
बिन्छः
१५३॥
ताजवि
नुपपत्तेः । न च संस्कारसहकारेण चक्षुषा प्रत्यभिज्ञानात्मकप्रत्यक्षजननवयुपपत्तिः, यदंशे संस्कारसापेक्षत्वं तदंशे स्मृतित्वापातो, यदंशे च चतुःसापेक्त्वं तदंशे प्रत्यक्षापात इति नियव प्रत्यनिज्ञानस्य प्रमाणान्तरत्वमिति जैनैः स्वीकारात् ।। स्वे स्वे विषये युगपज्ज्ञानं जनयतोश्चतुःसंस्कारयोरार्थसमाजेनैकझानजनकत्वमेव पर्यवस्यति, अन्यथा रजतसंस्कारसह कारणासन्निकृष्टेऽपि रजते चानुषज्ञानापत्तेरन्यथाख्यात्यस्वीकारजंगप्रसंग इति वदंस्तपस्वी तूजयात्मकैकज्ञानाननुव्यवसायादेव निराकर्तव्यः, अन्यथा रजतन्त्रमेऽप्युजयात्मकतापत्तेः, पर्वतो वह्निमानित्यनुमितावपि उन्नयसमाजादंशे प्रत्यकानुमित्यात्मकतापत्तेश्च । श्रथ मनस इव शब्दस्य परोक्षापरोक्षशानजननस्वजावांगीकाराददोषः, मनस्त्वेन परोक्षकानजनकता, इन्ज्यित्वेन चापरोक्षज्ञानजनकतेत्यस्ति मनस्यवच्छेदकोंद इति चेल्छब्दस्यापि विषयाजन्यज्ञानजनकत्वेन वा ज्ञानजनकत्वेन वा परोक्षज्ञानजनकतायोग्यपदार्थनिरूपितत्वं पदार्थानेदपरशब्दत्वेन चापरोक्षशानजनकतेति कथं नाववेदकलेदः । धार्मिकस्त्वमसीत्यादौ व्यभिचारवारणाय निरूपितान्तं विशेषणं, इतरव्यावर्त्य तु स्पष्टमेव । एतच्च 'दशमस्त्वमसि' 'राजा त्वमसी'त्यादिवाक्यादशमोऽहमस्मि राजाहमस्मीत्यादिसाक्षात्कारदर्शनात्कटप्यते, नाहं दशम इत्यादि नमनिवृत्तेः श्रत इत्यमेव संजवात् । साक्षात्कारित्रमे साक्षात्कारिविरोधिज्ञानत्वेनैव विरोधित्वकट्पनात् । न च तत्र वाक्यात्पदार्थमात्रोपस्थितौ मानसः संसर्गबोध इति वाच्यम् , सर्वत्र वाक्ये तथा वक्तुं शक्यत्वेन शब्दप्रमाणमात्रोछेदप्रसंगादिति चेन्मैवम् , दशमस्त्वमसीत्यादौ वाक्यात्परोदज्ञानानन्तरं मानसज्ञानान्तरस्यैव ब्रमनिवर्तकत्वकट्पनात्, धार्मिकस्त्वमसीत्यादौ विशेष्यांशस्य योग्यत्वादेव योग्यपदार्थनिरूपितेत्यत्र योग्यपदार्थतावच्छेदकविशिष्टेत्यस्यावश्यवाच्यत्वेन महावा
INI॥१३॥
