________________
र्थज्ञानकरणकसादृश्यविशिष्टपिंझदर्शनव्यापारकं श्रयं गवयशब्दवाच्य इति संज्ञासंझिसंबन्धप्रतिपत्तिरूपमुपमानमिति नैयायिकमतमप्यपहस्तितं जवति । अनुजूतव्यक्तौ गवयपदवाच्यत्वसंकलनात्मकस्यास्य प्रत्यनिज्ञानत्वानतिक्रमात्प्रत्यनिशानावरणकर्मक्षयोपशमविशेषेण यधर्मावच्छेदेनातिदेशवाक्यानूद्यधर्मदर्शनं तधर्मावच्छेदेनैव पदवाच्यत्वपरिवेदोपपत्तेः । अत एव पयोऽम्बुजेदी हंसः स्यादित्यादिवाक्यार्थज्ञानवतां पयोऽम्बुलेदित्वादिविशिष्टव्यक्तिदर्शने सत्ययं हंसपदवाच्य इत्यादिप्रतीतिर्जायमानोपपद्यते । यदि चायं गवयपदवाच्य इति प्रतीत्यर्थ प्रत्यजिज्ञातिरिक्तं प्रमाणमाश्रीयते तदामसकादिदर्शनाहितसंस्कारस्य बिस्वादिदर्शनात् अतस्तत्सूक्ष्म मित्यादिप्रतीत्यर्थ प्रमाणान्तरमन्वेषणीयं स्यात्, मानसत्वे चासामुपमानस्यापि मानसत्वप्रसंगातू, प्रत्यजिजानामीतिप्रतीत्या प्रत्यनिज्ञानत्वमेवान्युपेयमितिदिक् । सकलदेशकालाद्यवच्छेदेन साध्यसाधननावादिविषय ऊहस्तकः । यथा यावान् कश्चिद्धमः स सर्वो वह्नौ सत्येव लवति, वहिं विना वा न जवति । घटशब्दमानं| घटस्य वाचकं, घटमात्रं घटशब्दवाच्यमित्यादि । तथाहि स्वरूपप्रयुक्तव्यनिचारलक्षणायां व्याप्तौ नूयोदर्शनसहितान्वयव्यतिरेकसहकारेणापि प्रत्यक्षस्य तावदविषयत्वादेवाप्रवृत्तिः, सुतरां च सकलसाध्यसाधनव्यक्त्युपसंहारेण तवह इति साध्यसाधनदर्शनस्मरणप्रत्यभिज्ञानोपजनितस्तर्क एव तत्प्रतीतिमाधातुमलम् । अथ स्वव्यापकसाध्यसामानाधिकरण्यलक्षणाया व्याप्तेर्योग्यत्वाद्भूयोदर्शनव्यभिचारादर्शनसहकृतेनेन्ज्येिण व्याप्तिग्रहोऽस्तु । सकलसाध्यसाधनव्यक्त्युपसंहारस्यापि सामान्यवदाणप्रत्यासत्त्यासंजवादिति चेन्न, तर्कयामीत्यनुलवसिधेन तर्केणैव सकखसाध्यसाधनव्यक्त्युपसंहारेण व्याप्तिग्रहोपपत्तौ सामान्यलक्षणप्रत्यासत्तिकट्पने प्रमाणानावात् , ऊहं विना ज्ञातेन सामान्येनापि सकलव्यक्त्यनुपस्थितेश्च । वाच्य
