________________
जनतक
परिलाषा.
घातप्रसंगात् । न
स्वप्नविज्ञानकृतं क्रियाफलं तु तदयात एवेति चेत्तत्तीबाध्यवसायविनवतीति चेन्न, तदा स्वमान
रित्वसिद्धिः। ननु यदि मनो विषयं प्राप्य न परिच्छिनत्ति तदा कथं प्रसुप्तस्य मेर्वादौ गत मे मन इति प्रत्ययः ? इति चेन्न, मेर्वादौ शरीरस्येव मनसो गमनस्वप्नस्यासत्यत्वात्, अन्यथा विबुधस्य कुसुमपरिमलाद्यध्वजनितपरिचमाद्यनुग्रहोप-|| घातप्रसंगात् । ननु स्वप्नानुशतजिनस्नात्रदशनसमीहितार्थालानयोरनुग्रहोपघातौ विबुधस्य सतो दृश्येते एवेति चेदृश्येतां स्वप्नविज्ञानकृतौ तौ । स्वप्नविज्ञानकृतं क्रियाफलं तु तृप्त्यादिकं नास्ति, यतो विषयप्राप्तिरूपा प्राप्यकारिता मनसो युज्येतेति ब्रूमः। क्रियाफलमपि स्वप्ने व्यञ्जनविसर्गलक्षणं दृश्यत एवेति चेत्तत्तीब्राध्यवसायकृतं, न तु कामिनीनिधुवनक्रियाकृतमिति को दोषः ? ननु स्त्यानधिनिजोदये गीतादिकं शृण्वतो व्यञ्जनावग्रहो मनसोऽपि जवतीति चेन्न, तदा स्वमाजिमानिनोऽपि श्रवणाद्यवग्रहेणैवोपपत्तेः । ननु च्यवमानो न जानातीत्यादिवचनात् सर्वस्यापि बद्मस्थोपयोगस्यासंख्येयसमयमानत्वात्प्रतिसमयं च मनोव्याणां ग्रहणाविषयमसंप्राप्तस्यापि मनसो देहादनिर्गतस्य तस्य च स्वसन्निहितहृदयादिचिन्तनवेलायां कथं व्यञ्जनावग्रहो न भवतीति चेत्, शृणु, ग्रहणं हि मनो, न तु ग्राह्यं । ग्राह्यवस्तुग्रहणे च व्यञ्जनावग्रहो जवतीति न मनोव्यग्रहणे तदवकाशः। सन्निहितहृदयादिदेशग्रहवेलायामपि नैतदवकाशः। बाह्यार्थापेक्यैव प्राप्यकारित्वाप्राप्यकारित्वव्यवस्थानात् । क्योपशमपाटवेन मनसः प्रथममर्थानुपलब्धिकाखासंजवाफा । श्रोत्रादीजियव्यापारकाखेड|पि मनोव्यापारस्य व्यञ्जनावग्रहोत्तरमेवान्युपगमात् । मनुतेऽर्थान् मन्यन्तेऽर्था अनेनेति वा मन इति मनःशब्दस्यान्वर्थत्वादर्थनाषणं विना जापाया श्वार्थमननं विना मनसोऽप्रवृत्तेः। तदेवं नयनमनसोर्न व्यञ्जनावग्रह इति स्थितम् । स्वरूप-|| नामजातिक्रियागुणव्यकट्पनारहितं सामान्यग्रहणमर्थावग्रहः कथं तर्हि तेन शब्द इत्यवगृहीत इति सूत्रार्थस्तत्र शब्दाधु
| ॥११५॥
