________________
१७
र्वचनीयं । अस्त्यत्र प्रदेशे घटः सद्रूपासद्रूपाच्यां यौगपद्येन स्वरूपं निर्देष्टुमसमर्थत्वात् विधित्वेऽपि वक्तव्य इति फलि - तार्थः पंचमो जंगः । अथार्थतः षष्ठं जंगं प्रकटयन्ति-स्यान्नास्त्येव स्यादवक्तव्यमिति निषेधपूर्वको युगपविधिनिषेधानिर्वचनीयप्रधानोऽयं जंगः । परजव्यादिचतुष्टयैर विद्यमानत्वेऽपि सदंशासदंश इति प्ररूपणां कर्तुमसमर्थेऽस्मिन् जंगे सर्व वस्तु जीवाजीवादिपरऽव्यचतुष्टयापेक्षया नास्त्यपि विधिप्रतिषेधरूपाच्यां वक्तुमनिर्वचनीयम् । नास्त्यत्र प्रदेशे घटः सद्पासपाच्यां यौगपद्येन स्वरूपं निर्देष्टुमसमर्थत्यान्नास्तित्वेऽपि वक्तव्य इति फलितार्थः षष्ठो जंगः । इदानीमर्थतः सप्तमजंगमाविष्कुर्वन्ति - स्यादस्त्येव स्यान्नास्त्येव स्यादवक्तव्यमिति अनुक्रमेणा स्तित्वना स्तित्व पूर्वको युगपविधिनिषेधप्ररूपणा निषेधप्रधानोऽयं जंगः । इतिः सप्तरंगी समाप्तौ । स्वद्रव्यादिचतुष्टयापेक्षयाऽस्तित्वेऽपि परजन्यादिचतुष्टयापेक्षया नास्तित्वेऽपि ' विधिर्वा प्रतिषेधो वेति' प्रतिपादयितुमसमर्थेऽस्मिन् जंगे सर्व जीवादिवस्तु स्वव्यापेक्षयाऽस्ति पर व्यापेक्षया | नास्त्यपि समसमयं विधिप्रतिषेधरूपाच्यां सह युगपत्प्रतिपादयितुमसमर्थम् । यथा स्वव्यापेक्षया नास्त्यत्र घटः, परव्या|पेक्षया नास्त्यत्र घटः विधिनिषेधरूपाच्यां यौगपद्येन स्वरूपं निर्देष्टुमशक्यत्वादवक्तव्यमिति स्फुटार्थः । इत्यतः स्यादस्त्येव स्यान्नास्त्येव स्यादवक्तव्यमितिजंगेनोपदर्श्यत इति ॥
कस्मिन् वस्तुनि अनन्तधर्मकल्पनाऽङ्गीकारादनन्तजंगी प्रसंग इति तत्रोक्तं प्रमाणनयतत्त्वानो कालंकारे - " एकत्र - वस्तुनि विधीयमान निषिध्यमानानन्तधर्माच्युपगमेनानन्तजंगी प्रसंगादसंगतैव सप्तजंगीति न विधेयं चेतसि विधिप्रतिषेध - प्रकारापेक्षया प्रतिपर्यायं वस्तुन्यनन्तानामपि सहजंगीनामेव संजवात् प्रतिपर्यायं प्रतिपाद्य पर्यनुयोगानां सप्तानामेव संज
