________________
नय॥ ए६ ॥
शायां तु द्वितीयो जंगः। अथार्थतस्तृतीयजंगं प्रकटयन्ति - स्यादस्त्येवं स्यान्नास्त्येवेति । सर्ववस्तु क्रमेण एव स्वपरप्रन्यादिचतुष्टयाधारानाधारविवक्षया प्राप्तपूर्वापरजावाच्यां विधिनिषेधान्यां प्रधानतया विशेषितं तृतीयभंगनाग्वस्तु नवतीति, घटवत् । यथा घटः स्वीयव्याद्यपेक्षया कश्चिदस्त्येव स्यात्, परश्व्यापेक्षया नास्त्येव स्यात् । विधिप्रतिषेधप्रधानोऽयं तृतीयजंगः । अथार्थतश्चतुर्थनंगं व्यक्ती कुर्वन्ति स्यादवक्तव्यं युगपद्विधिनिषेधकल्पनया चतुर्थ इति सदंशासदंशयोर्धयोः | समकालप्ररूपणा निषेधप्रधानोऽयं जंगः । तथाहि विधिप्रतिषेधधर्मयोर्युगपत्प्रधानभूतयोरेकस्य पदार्थस्य युगपद्विधिनिषेधधय इति प्रधानविधान विवक्षायां तादृक्शब्दस्यानिर्वचनीयत्वादवक्तव्यं घटादिवस्तु, तस्य विधिप्रतिषेधधर्माक्रान्तस्यापि युगपइयधर्मस्यावक्तव्यरूपत्वात् युगपद्विरुद्धघ्यधर्मस्याप्रयोगः शीतोष्णयोरिव सुखदुःखयो रिवानयोः क्रमेणैवार्थप्रत्यायने सामर्थ्यात् न तु युगपदिति, क्तक्तवतुसंकेतित निष्ठाशब्दवत् । अथवा पुष्पदन्तशब्देन संकेतितवत् । निष्ठाशब्देन पुष्पदन्तशब्देन वा क्रमेणैव क्तक्तवत्वोः सूर्यचन्द्रमसोश्चार्थप्रत्ययः, तेन धन्धादिपदानामपि युगपदर्थप्रत्यायकत्वमपास्तम् । धवखदिरौ स्त इत्यत्र क्रमेणैव ज्ञानं न युगपदिति । तथैव प्रत्ययत्वात्, समकालावाचकत्वात् । श्रवक्तव्यं जीवाजीवादि वस्तु युगपद्विधिप्रतिषेधविकल्पनया संक्रान्तमेव प्रत्यवतिष्ठते । अस्तित्वना स्तित्वधर्मविशिष्टोऽपि समकालं अस्तित्वनास्तित्वान्यां वक्तुमनिर्वचनीयो घट इति फलितार्थः चतुर्थो जङ्गः । श्रथार्थतः पञ्चमनगं प्राष्कुर्वन्ति - स्यादस्त्येव स्यादवक्तव्यमिति सदंशपूर्वको युगपत्सदेशासदंशा निर्वचनीयकल्पनाप्रधानोऽयं जंगः । स्वस्वजन्यादिचतुष्टयौर्विद्यमानत्वेऽपि सदंशोऽसदंश इति प्ररूपणां कर्तुमसमर्थेऽस्मिन् जंगे सर्व वस्तु जीवादिस्वजव्यचतुष्टयापेक्ष्या समस्त्यपि विधिप्रतिषेधरूपाच्यां वक्तुमनि
प्रदीपः
॥ ए६ ॥
