________________
नयरहस्य
॥ए
॥
ज्ञानाश्रये घट जानातीति प्रयोगप्रसंगः, न चैवमारंजसमये पचतीति प्रयोगो न स्यात्तदा पाकाजावादिति वाच्यम्, स्थूल- प्रकरणम. कालमादाय तत्समाधानात्, तस्मात् क्रियमाणं कृतमित्यन्वयानुपपत्तिरिति चेन्न । एवं सत्यारंजकाल इव तत्पूर्वकालेऽप्येकस्थूलकालसंजवेन पचतीति प्रयोगप्रसंगाध्यवहारानुकूलप्रयोगादरस्य वस्त्वसाधकत्वात्, अन्यथा पुरुषो व्याघ्र इति प्रयोगात् पुरुषस्यापि व्याघ्रत्वप्रसंगः । किं चैवं नष्टो घटो, नश्यन् घट इत्यादिप्रयोगव्यवस्थायां तव का गतिः, नाशस्योक्तातीतत्वायोगात् । नष्टेऽपि घटे विद्यमाननाशप्रतियोगित्वाचा । अथ तत्रातीतत्वं वर्तमानत्वं च कृत्प्रत्ययार्थोत्पत्तावेवान्वेतीति || न दोष इति चेन्न, उक्तनियमनंगप्रसंगात् । धातुत्वप्रत्ययत्वादेर्नानात्वात् तन्नियमस्य विशिष्य विश्रान्तिरिति चेन्न, श्रन्ततो धातुपदवत्त्वादिनापि तदनुगमात् । अथान्यत्राप्येकपदोपात्तत्वप्रत्यासत्त्या कृत्यादिस्वार्थ एव स्वार्थकालान्वययोः। व्युत्पत्तिवैचिच्यात् , न च पचत्यपि नाविकृतिना प्रागनावमाद्यकृतिध्वंसं चादाय पक्ष्यत्यपाहीदिति प्रयोगप्रसंग इति वाच्यं, श्राद्यकृतिप्रागनावचरमकृतिध्वंसयोर्नविष्यदतीतप्रत्ययार्थत्वादिति चेन्न । जानातीत्यादौ धात्वर्थकालान्वयदर्शनात् । अस्तु वा । तथापि कृत्प्रत्ययार्थोत्पत्तेः प्रातिपदिकार्थे घटे कथमन्वयोऽयोग्यत्वात् । परंपरासंबन्धेन तत्र तदन्वयोपपत्तिरिति चेन्न, विद्यमानघटे न नष्टो घट इति प्रयोगानापत्तेः । वृत्त्यनियामकसंबन्धस्यानावप्रतियोगितानववेदकत्वात् , उत्पत्तेः धात्वर्थे तस्य च प्रातिपदिकार्थेऽन्वयाग्न दोष इति चेन्न, नामार्थयोः साक्षानेदसंबन्धेनान्वयायोगात् । अन्यथा तंमुसंपचतीत्यत्रापि कर्मत्वासंसर्गेण प्रातिपदिकार्थस्य धात्वर्थेऽन्वयप्रसंगात् , अनेदेन निपातान्यनामार्थप्रकारकबोधे समानविशे-IM ए॥ ष्यत्वप्रत्यासत्त्या निपातप्रत्ययान्यतरजन्योपस्थितेर्हेतुत्वात् । नामार्थप्रकारकधात्वर्थविशेष्यकबोधासंचवेऽपि धात्वर्थप्रकार
