________________
नयरहस्य
|| 09 ||
स्तीत्यर्धजरतीयमेतत् यत लोकव्यवहारानुरोधित्वं स्थापनानन्युपगन्तृत्वं चेति ॥ प्रत्युत्पन्नग्राह्यध्यवसाय विशेष रुजुसूत्रः " पञ्चुप्पणग्गाही उकुसु एयविही मुणेयबो त्ति ” सूत्रम् । प्रत्युत्पन्नग्राहित्वं च जावत्वेऽतीतानागतसंबन्धाभावव्याप्यत्वोपगन्तृत्वम् । नातोऽतिप्रसंग: । वर्तमानक्षणसंबन्धवदतीतानागतक्षणसंबन्धोऽपि कथं न जावानामिति चेदि - | रोधात् । श्रतीतत्वानती तत्वयोरेव विरोधो, न त्वती तत्वानागतत्वयोरिति चेन्न, अनागतत्वेनानती तत्वाक्षेपात् । श्रतीतानागताकारज्ञानदर्शनाद विरोधादिति चेन्न, प्रत्यक्ष तथाकारानुपरागात्, प्रबुद्धे वासनादोषजनिततथा विकट्टपाच्च । वस्त्वसिचेरनुज्जवाविशेषे विकल्पाविशेष इति चेन्न, उपादानव्यक्तिविशेषेणोपादेय व्यक्तिविशेषादित्यन्यत्र विस्तरः । सतां | सांप्रतानामर्थानाम भिधानपरिज्ञानमृजुसूत्र इति तत्त्वार्थभाष्यम् । व्यवहारातिशायित्वं लक्षणमभिप्रेत्य तदतिशयप्रतिपा| दनार्थमेतदुक्तम् । व्यवहारो हि सामान्यं व्यवहारानंगत्वान्न सहते, कथं तर्ह्यर्थमपि परकीयमतीतमनागतं चाप्यनि| धानमपि तथाविधार्थवाचकम्, ज्ञानमपि च तथाविधार्थविषयमविचार्य सहेतेत्यस्यानिमानः । न चायं वृथाभिमानः, स्वदेशकालयोरेव सत्ताविश्रामात्, यथाकथंचित् संबन्धस्य सत्ताव्यवहारांगत्वेऽतिप्रसंगात् । न च देशकालयोः सत्त्वं विहाया - न्यदतिरिक्तं सत्त्वमस्ति यदयोगिता प्रकृते स्यात्, श्रसत्ताबोधोऽपि चास्ति, तन्न, सत्ताननुवेधात् अन्यथा खरशृंगादीनामसत्ता न सिद्ध्येत् । उद्देश्यासिद्ध्या व विधेया सत्तेति चेत्, कथं तर्हि खरशृंगमसदिति व्यवहारः । खरवृत्त्यभावप्रतियोगि शृंगमिति तदर्थइति चेन्न. एतस्यार्थस्यास्वारसिकत्वात् । तथाप्ययोगतानिश्चये कथं स्वारसिको यम्रा श्रुतार्थबोध इति चेद्रूपादिस्थल इवाहार्ययोग्यतानिश्चयात्, विकल्पात्मकज्ञाने तस्याप्रतिबंधकत्वाषा । तथा चोतं श्री हर्षेणापि श्रात्यं
प्रकरणम्.
|| 09 ||
