________________ પણ આ ગુમાન, અંધાપો અને નફટાઈ શાથી ? એક માત્ર વિષયલંપટતાને લીધે. એની પાછળ જીવ વિષયચિંતાઓ કરી કરી એને દઢ કરે છે. આત્મભાન સાવ ભૂલે છે. વિષય લગનીની પાછળ માનવજીવન ધૂળધાણી કરે છે. નવાબ એક વાર ફરી હાજરી લેવા આવે છે. ફોજદારને એ જમરાજ જેવો દેખાતાં જ રાડ પાડી જાય છે. પરંતુ ત્યાં નવાબને દયા નથી, એને તો એનાં પૂર્વનાં દુષ્ટ કૃત્યો યાદ આવી વધુ ગુસ્સો ચડે છે. જેલરને કહે છે, “લગાઓ સાલેકું.” કોરડો વીંઝાવા માંડ્યા; સનસન સનનન... ઝીંકાય છે. પેલો કરુણ આક્રંદથી કહે છે, “ભાઈસાબ ! માફ... પરવરદિગાર ! ફિર કભી નહીં કરું ઐસા... અરરર ! મર ગયા મેં. નવાબને અહીં કોઈ યા નથી. ખતમ જેવો થાય ત્યારે દવાદારૂ અને સાજો થતાં સાટકા. શિયાળાની રાતે કડકડતી ઠંડીમાં એ માર પર ઊઠતી કારમી ચીસો વાતાવરણમાં ગાજી ઊઠે છે. નગરમાં લોકોને પણ હવે કમકમી છૂટે છે. ફોજદારનો બાપ નવાબનો ખાસદાર છે. એ છોકરા માટે અરજ અદા કરવા જાય છે ત્યાં નવાબ તડૂકે છે, “ચૂપ કરો, તમારે ભી જાના હૈ વહાં ? લડફેફો દુષ્ટ કૃત્યસે રોકને કો ગયે થે ? અભી યહાં મુઝે રોકના ચાહતે હો ? ખબરદાર ! કભી કુછ બોલે તો ?' ખલાસ હંમેશ માટે ચૂપ કરી દીધો એને. પણ પેલાની કારમી ચીસો કેમ સાંભળી જાય ? બાપે જઈને મહાજનને વિનંતી કરી, “નામદારને સમજાવી દયા કરાવો.” મહાજનને પણ કરુણા આવી ગઈ હતી. જઈને નવાબને વિનંતી કરી. નામદાર ! રાજ્ય અને પ્રજાની ખરેખરી રક્ષા કરી રહ્યા છો. નગરમાં હાક વાગે છે, કોઈની મજાલ નથી કે ચોરી-છિનાળી કરી શકે. એમાં ય ફોજદારની સજા જોઈને તો દુષ્ટોની દુષ્ટતા જાણે [વિષય ચિંતામાં - દુરાચારી ફોજદારનો પ્રસંગ 11
