________________ 340 હાર ૯૮મું - 10 પ્રકારના પ્રાયશ્ચિત્ત અશઠભાવ = માંદગી, ગૃહસ્થની હાજરી, અચંડિલ ભૂમિ, ભય વગેરે. (5) વ્યુત્સર્ગ - કાઉસ્સગ વડે જે પ્રાયશ્ચિત્ત શુદ્ધ થાય તે વ્યુત્સર્ગ પ્રાયશ્ચિત્ત. (i) ખરાબ સ્વપ્ન (હિંસા વગેરે પાપોવાળુ) દેખાય (i) ગમન-આગમન પછી (i) નદી ઊતર્યા પછી (iv) સૂત્રના ઉદ્દેશ-સમુદેશ-અનુજ્ઞા-પ્રસ્થાપન, પ્રતિક્રમણ, શ્રુતસ્કંધ અંગના પરાવર્તન વગેરેમાં થયેલ અવિધિને દૂર કરવા માટે આ બધામાં કાઉસ્સગ્ગ પ્રાયશ્ચિત્ત કરાય છે. (6) તપ - નીવિથી માંડીને છ માસ સુધીના તપથી જે પ્રાયશ્ચિત્ત શુદ્ધ થાય તે તપ પ્રાયશ્ચિત્ત. સચિત્ત પૃથ્વીકાય વગેરેના સંઘટ્ટામાં છેદગ્રંથ કે જીતકલ્પ પ્રમાણે નીવિથી માંડીને છ માસના તપનું પ્રાયશ્ચિત્ત અપાય છે. (7) છેદ - જેમ શરીરના બાકીના અવયવોની રક્ષા માટે ખરાબ રોગથી દૂષિત થયેલ શરીરના એક ભાગનો છેદ કરાય છે તેમ બાકીના ચારિત્રપર્યાયની રક્ષા માટે દૂષિત થયેલા પૂર્વના પર્યાયના એક ભાગનો છેદ કરાય તે છેદ પ્રાયશ્ચિત્ત. (i) વિકૃષ્ટ તપ કરવા સમર્થ હોવાથી જે ગર્વિત હોય કે, “ઘણો તપ કરવાથી પણ મારું શું બગડવાનું છે ?' (i) જે તપ ન કરી શકતા હોય તેવા ગ્લાન, અસહુ (સહન નહીં કરી શકનારા) બાળ, વૃદ્ધ વગેરે. (i) જે તપની શ્રદ્ધા વિનાનો હોય. (iv) જે કારણ વિના અપવાદની રુચિવાળો હોય.
