________________ 112 અનર્થદંડવિરમણવ્રતના 5 અતિચાર સચિત્ત, સચિત્તસંબદ્ધ, સંમિશ્ર, અભિષવ અને દુષ્પકુવાહાર. આમાં સચિત્ત, સચિત્તસંબદ્ધ અને દુષ્પકુવાહાર ઉપર મુજબ જ છે. બાકીના બે આ પ્રમાણે જાણવા - સંમિશ્રાહાર - અનાભોગ, અતિક્રમ વગેરેથી સચિત્તવસ્તુથી મિશ્ર આહાર કરવો તે. દા.ત. આદુ, દાડમના બીજ, કરજંદા વગેરેથી મિશ્ર પૂરણ વગેરે વાપરવા, તલથી મિશ્ર વધાણા વગેરે વાપરવા. અથવા જેમાં સચિત્ત દાણાની સંભાવના હોય તેવો કાચો લોટ વગેરે વાપરવો. અભિષવ - અનાભોગ, અતિક્રમ વગેરેથી ઘણા દ્રવ્યોને ભેગા કરીને બનાવેલ દારૂ-કાંજી વગેરે, માંસ જેવી મિઠાઈ વગેરે, દારૂ-મધ વગેરેને ઝરતા વૃક્ષના દ્રવ્યો (તાળી, નીરો) વગેરે વાપરવા તે. (8) અનર્થદંડવિરમણવ્રતના 5 અતિચાર - (1) કૌત્કચ્ય - ભ્રમર, આંખ, હોઠ, નાક, હાથ, પગ, મુખના વિકારો વડે ભાંડની જેમ અનેક રીતે વિક્રિયા (ચેનચાળા) કરવી કે સંકોચ વગેરેની ક્રિયા કરવી. બીજા હસે અને પોતાની લઘુતા થાય તેવું બોલવું કે કરવું કલ્યું નહીં. પ્રમાદથી તેમ કરે તો અતિચાર લાગે. (2) મૌખર્ય - વિચાર્યા વિના ધિક્, અસભ્ય, સંબંધ વિનાનું બહુ બોલવું તે. તેનાથી પાપોપદેશની સંભાવના હોવાથી તે અતિચારરૂપ છે. (3) ભોગોપભોગાતિરેક - ભોગ = એકવાર ભોગવાય તે. દા.ત. આહાર, ફૂલની માળા વગેરે. ઉપભોગ = વારંવાર ભોગવાય છે. દા.ત. ઓછાડ, સ્ત્રી વગેરે. અનાભોગ, પ્રમાદ વગેરેથી વધુ પડતા સ્નાન, પાણી, ભોજન, કંકુ, ચંદન, કસૂરિ, વસ્ત્ર, અલંકાર વગેરેનો આરંભ કરવો તે અતિચાર છે. અહીં વૃદ્ધપરંપરા આ પ્રમાણે છે - જો ઘણા બધા તેલ, આમળા
