________________ ભોગોપભોગવિરમણવ્રતના 5 અતિચાર 111 અતિચાર જાણવા - (1) અપફવાહાર - અગ્નિ વગેરેથી અચિત્ત નહીં થયેલા ડાંગર, ઘઉં, ઔષધ વગેરેને અનાભોગ, અતિક્રમ વગેરેથી વાપરવા. અથવા લોટ વાપરવો તે અતિચાર, તેમાં સચિત્ત દાણાની સંભાવના હોવાથી. (2) દુષ્પફવાહાર - અડધા રંધાયેલા પવા, ચોખા, જવ, ઘઉં, ખાખરા, કોરડુ મગ, ફળ વગેરે વાપરવા. તેનાથી શરીરને પણ નુકસાન થાય છે અને જેટલા અંશે સચિત્ત હોય તેની વિરાધના પણ થાય છે. પોતે એમ માનતો હોય કે આ અચિત્ત છે. તેથી અતિચાર છે. (3) સચિત્તભોજન - અનાભોગથી, અતિક્રમ વગેરેથી સચિત્ત કંદમૂળ, ફળ વગેરે, પૃથ્વીકાય વગેરેમાં ભોજનસંબંધી પ્રવૃત્તિ કરવી. અથવા અડધા કુટેલા ચિચિણીના પાન કે અચિત્ત નહીં થયેલ ગરમ પાણી વાપરવું. પહેલો બીજો અતિચાર ડાંગર વગેરે ઔષધિ સંબંધી છે. ત્રીજોચોથો અતિચાર સચિત્ત કંદ, ફળ વગેરે સંબંધી છે. (4) સચિત્તપ્રતિબદ્ધભોજન - અનાભોગ વગેરેથી સચિત્ત વૃક્ષ પર લાગેલા ગુંદા વગેરે વાપરવા કે અંદર બીજવાળા ખજુર, આંબા વગેરે પાકા ફળો વગેરે વાપરવા. અથવા બીજ ફેંકી દઈશ અને ગર્ભ ખાઈ જઈશ.” એમ વિચારીને પાકેલી ખજુર વગેરે વાપરવી. (5) તુચ્છૌષધિભક્ષણ - અનાભોગ, અતિક્રમ વગેરેથી નહીં પાકેલી કાચી મગફળી વગેરે વાપરવી, કાચી મગફળી વિશિષ્ટ તૃપ્તિ ન કરતી હોવાથી તુચ્છ છે. મગફળી વગેરે ઔષધિને અચિત્ત કરીને વાપરવી એ પણ અતિચાર છે, કેમકે તેનાથી તૃપ્તિ થતી નથી. એ જ રીતે રાત્રિભોજનત્યાગના વ્રતમાં, માંસ વગેરેના ત્યાગના વ્રતમાં અનાભોગ, અતિક્રમ વગેરેથી અતિચાર લાગે છે. તત્ત્વાર્થમાં સાતમા વ્રતના 5 અતિચાર આ રીતે બતાવ્યા છે -
