________________ 100 સમ્યકત્વના 5 અતિચાર (2) સર્વશંકા - સર્વ સંબંધી શંકા. દા.ત. ધર્મ છે કે નહીં ? માત્ર આગમથી જણાતા પદાર્થો આપણા પ્રમાણોથી સિદ્ધ થતા નથી. છતાં તીર્થકર ભગવાને કહ્યા હોવાથી તેમની શંકા ન કરવી. (1) મતિમંદતાને લીધે, (2) સમજાવનાર તેવા આચાર્ય ન મળવાથી, (3) જાણવા યોગ્ય પદાર્થો ગહન હોવાથી, (4) જ્ઞાનાવરણ કર્મના ઉદયને લીધે, (5) હેતુ, ઉદાહરણ ન મળવાથી, આ બધા કારણોસર સર્વજ્ઞ ભગવાનનો મત બરાબર ન સમજાય તો આમ વિચારવું - (1) કોઈએ ઉપકાર ન કર્યો હોવા છતાં બીજા પર અનુગ્રહ કરનારા તીર્થકર ભગવંતો રાગ, દ્વેષ, મોહ વિનાના હોવાથી ખોટું બોલતા નથી. (2) સૂત્રોમાં કહેલ એક અક્ષર ઉપર પણ અશ્રદ્ધા કરનારને અરિહંત ભગવાન પર અવિશ્વાસ હોવાથી તે મિથ્યાદષ્ટિ છે અને મિથ્યાત્વ એ સંસારનું પહેલું કારણ છે. (2) કાંક્ષા - અન્ય અન્ય દર્શનોની ઇચ્છા કરવી તે. તેનાથી અરિહંત ભગવાનના વચન પર અવિશ્વાસ થાય છે. તે ર પ્રકારની છે - (1) સર્વકાંક્ષા - બધા પાખંડી ધર્મોની ઇચ્છા. (2) દેશકાંક્ષા - એક વગેરે ધર્મની ઇચ્છા. (3) વિચિકિત્સા - ફળની શંકા કરવી તે. તેનાથી અરિહંત ભગવાનના વચન પર અવિશ્વાસ થાય છે. દા.ત. મને આ દુષ્કર તપનું ફળ મળશે કે નહીં ? શંકાનો વિષય દ્રવ્ય-ગુણ છે, વિચિકિત્સાનો વિષય ક્રિયાનું ફળ છે. તેથી બન્નેમાં ભેદ છે.
