________________ વિચારના 3 અતિચાર શુકુલધ્યાનના લિંગો - અવધ (વધ ન કરવો), અસંમોહ (મોહન પામવો) વગેરે. શુકુલધ્યાનથી મોક્ષ વગેરે ફળ મળે છે. આર્તધ્યાન - રૌદ્રધ્યાન બંધના કારણ હોવાથી પરૂપ નથી. ધર્મધ્યાન-શુક્લધ્યાન નિર્જરાના કારણ હોવાથી તમરૂપ છે. (6) ઉત્સર્ગ - ત્યાગ કરવા યોગ્યનો ત્યાગ તે ઉત્સર્ગ. તે 2 પ્રકારે (1) બાહ્ય ઉત્સર્ગ - વધારાની ઉપધિ, દોષિત કે જીવોથી યુક્ત અન્ન-પાણીનો ત્યાગ કરવો તે. મન-વચન-કાયાની પ્રવૃત્તિઓનો ત્યાગ કરી અમુક નિશ્ચિત પ્રકારના ધ્યાનમાં રહેવું તે પણ બાહ્ય ઉત્સર્ગ છે. (2) આત્યંતર ઉત્સર્ગ - કષાયોનો ત્યાગ કરવો અને મરણ સમયે શરીરનો ત્યાગ કરવો તે. પ્રાયશ્ચિત્તમાં ઉત્સર્ગ કહ્યો છે તે અતિચારની વિશુદ્ધિ માટે કહ્યો છે. અહીં સામાન્યથી નિર્જરા માટે ઉત્સર્ગ કહ્યો છે. (7) વીર્યાચારના 3 અતિચાર - મન-વચન-કાયાથી પાપમાં પ્રવૃત્તિ કરવી તે. (8) સમ્યકત્વના 5 અતિચાર - (1) શંકા - મતિમંદતાને લીધે ન સમજાવાથી અરિહંત ભગવાને કહેલા પદાર્થોમાં શંકા કરવી છે. તેનાથી અરિહંત ભગવાનના વચન પર અવિશ્વાસ થાય છે. શંકા 2 પ્રકારની છે - (1) દેશશંકા - એક પદાર્થના એક દેશ(અંશ)ની શંકા. દા.ત. જીવ છે પણ સર્વવ્યાપી છે કે દેશવ્યાપી છે ? પ્રદેશવાળો છે કે પ્રદેશ વિનાનો છે.
