________________ 44 સંબંધક ભૂત કૃદન્ત (4) વા લાગતા સે ધાતુઓને રૂ લાગે, અનિદ્ ધાતુઓને રૂ ન લાગે અને વેર્ ધાતુઓને વિકલ્પ રૂ લાગે, (સે, અનિટુ અને વેર્ ધાતુઓની સમજણ પાના નં. 85-98 ઉપર આપેલ છે.) દા.ત. પત્ + વ = પતિત્વ / પડીને શs + વ = શસ્વી | શકીએ. ક્ષમ્ + વ = ક્ષમિત્વા, ક્ષાત્ત્વ ક્ષમા કરીને. (5) ઉપસર્ગવાળા ધાતુઓને અને સ્ત્ર પ્રત્યયાત્ત નામ પછી આવતાં ધાતુઓને ત્વા ને બદલે ય પ્રત્યય લાગે. (ષ્યિ પ્રત્યયની સમજણ પાના નં. 179 ઉપર આપેલ છે.) ધાતુને અને હ્રસ્વ સ્વર હોય તો વા ને બદલે ત્ય લાગે. દા.ત. 1 + નન્ + ય = પ્રણમ્ય | પ્રણામ કરીને. કનુ + પૃ + ત્ય = અનુકૃત્ય / અનુસરીને. શીતીપૂ + ય = શીતીપૂરા ઠંડું થઈને. (6) ૧૦મા ગણના ઉપસર્ગવાળા ધાતુઓને ર લાગતા પૂર્વે ૩ય અને ડું ન લાગે, પણ ગુણ-વૃદ્ધિ થાય. દા.ત. પ્ર + રૂર્ + ય = પ્રવીર્ય ! પ્રકર્ષથી ચોરી કરીને. વિ + રૃ + ય = વિર્ય | વિશેષથી ફાડીને. 9 + + ય = પ્રતાક્ય | પ્રકર્ષથી મારીને. (7) કમ્ અને સન્ અન્ને હોય એવા સેટુ ધાતુઓને ત્વા લાગતા પૂર્વે વિકલ્પ રૂ લાગે. દા.ત. શમ્ + વ = શસ્વી, પત્ની I શાંત થઈને. વી લાગતા પૂર્વે રૂ ન લાગે ત્યારે કર્મણિ ભૂત કૃદન્તના નિયમ 15, 16, 17 લાગે. ઉપસર્ગવાળા ધાતુઓને નિયમ 15 વિકલ્પ લાગે. દા.ત. નમ્ + વ = નિત્વી | નમીને.
