________________ 235 પ્રાદિ વિભક્તિ તપુરુષ સમાસ (i) પ્રાદિ વિભક્તિ તપુરુષ સમાસ પૂર્વપદમાં કોઈ ઉપસર્ગ હોય અને ઉત્તરપદ પહેલી સિવાયની (બીજી, ત્રીજી વગેરે) વિભક્તિઓવાળું નામ હોય તો આ સમાસ થાય. વિગ્રહવાક્યમાં પૂર્વપદના ઉપસર્ગને ભૂતકૃદન્તો લગાડી બનાવેલું વિશેષણ આખા સમાસના લિંગ અને વચન પ્રમાણે પહેલી વિભક્તિમાં મુકાય છે. (1) પૂર્વપદમાં ગતિ, ધ, પ્ર, 35 વગેરે ઉપસર્ગો હોય તો ઉત્તરપદને વિગ્રહવાક્યમાં પ્રાયઃ બીજી વિભક્તિ લાગે. દા.ત. તિમતિ: = તાન્તઃ માનામ્ માળાને ઓળંગી ગયેલ. ધરથા: = અધ્યારૂઢી: થમ્ | રથ પર આરૂઢ થયેલ. પ્રાધ્વ: = પ્રતિઃ અધ્યાનમ્ માર્ગે ગયેલ. તિરોત્રમ્ = તાન્ત ત્રિમ્ | રાત્રીને ઓળંગી ગયેલ. ઉપન્ય: = ૩૫+ાત: અન્યમ્ ! અન્યની નજીક. (2) પૂર્વપદમાં અવ, સમ્, અનુ વગેરે ઉપસર્ગો હોય તો ઉત્તરપદને વિગ્રહવાક્યમાં પ્રાયઃ ત્રીજી વિભક્તિ લાગે. દા.ત. અવનિ : = વિષ્ટ: ફોર્નિયા | કોયલ વડે અવાજ કરાયેલ. સમર્થ: = સત્રદ્ધ: ૩ાર્થેના અર્થથી યુક્ત. ઉર્વાર્થમ્ = અનુમતિ અર્થેના અર્થથી યુક્ત. (3) પૂર્વપદમાં પરિ, ૩તુ, અત્નમ્ વગેરે હોય તો ઉત્તરપદને વિગ્રહવાક્યમાં પ્રાયઃ ચોથી વિભક્તિ લાગે. દા.ત. પર્વધ્યયન = પરિતાનઃ અધ્યયનય | ભણવા માટે થાકેલ. સત્સ: = ૩ઘુવત: સમાયા સંગ્રામ માટે તૈયાર. મતં માર્વે = મતદુમારિકા કુમારી માટે સમર્થ.
