________________ 6 10 ગણ અને 10 કાળ સંસ્કૃતની પહેલી બુકમાં આવતા 4 કાળ :- વર્તમાનકાળ, હ્યસ્તન ભૂતકાળ, આજ્ઞાર્થ અને વિધ્યર્થ. આ ચાર કાળને ગણકાર્યવિશિષ્ટ કાળ કહેવાય છે. શેષ છે કાળ એ ગણકાર્યરહિત કાળ છે. ગણની નિશાની લાગવાથી ધાતુમાં થતા ફેરફારો તે ગણકાર્ય. ચાર કાળોમાં ગણકાર્ય થાય છે. તેથી તેમને ગણકાર્યવિશિષ્ટ કાળ કહેવાય છે. બાકીના કાળોમાં ગણકાર્ય થતું નથી. તેથી તેમને ગણકાર્યરહિત કાળ કહેવાય છે. ગણકાર્યરહિત કાળોની વ્યાખ્યાઓ આગળ કરી છે. પહેલા, ચોથા, છઠ્ઠો અને દશમા ગણના ધાતુઓ માટે 4 કાળના પ્રત્યયો - આ પ્રત્યયો બે પ્રકારના છે - પરસ્મપદના અને આત્મનેપદના. તે આ પ્રમાણે છે - (4) બહુ વચન मस् જ | કાળ | B | 7 | | જ ક્ર. | કાળ | પુરુષ પરસ્મપદના પ્રત્યયો | આત્મપદના પ્રત્યયો દ્વિવચન બહુ | એક | દ્વિવચન વચન | વચન વચન 1. વર્તમાન- પહેલો વસ્ | બીજો | સિ | થમ્ | થી | થ | સે | ત્રીજો | ત | તમ્ | ત | તે | So | M | | H | महि ભૂતકાળ બીજો थास् इथाम् ध्वम् ત્રીજો इताम् अन्त પહેલો | માનિ જાવ | મન | Q | માવહૈ | માનદૈ બીજો 0 तम् इथाम् ध्वम् ત્રીજો | તુ | તામ્ | અન્ત | તામ્ | રૂતમ્ | બન્નીમ્ | પહેલો | ફંયમ્ | ફુવ | મ | ય | વદિ | અહિ બીજો છું. | તમ્ | ફુત | ફુથાર | ચાથામ્ | ફુધ્ધનું ત્રીજો $ત | ફુતામ | યુઃ | ફૂત રૂંચાતામ | ન | T ताम् | અનું. 4 | વિધ્યર્થ
